ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Συνέντευξη ερημίτη μοναχού που εγκαταβιεί στην έρημο του Αγίου Όρους

από **LEFTERIS** 3/6/2013, 5:08 pm

1. Στό μυαλό μας τό Ἅγιον Ὅρος εἶναι ἕνα ἡσυχαστήριο ὅπου μπορεῖ κανείς νά βρεῖ τόν ἑαυτό του, νά ἠρεμήσει καί νά νιώσει πιό κοντά στό Θεό. Εἶναι τόσο ἁπλό, ὅπως οἱ «ἁπλοί» ἄνθρωποι τό φαντάζονται;

Καταρχήν δέν εἶναι ἁπλοί οἱ ἄνθρωποι. Εἶναι σύνθετοι, καί αὐτό εἶναι τό πρόβλημα. Ὁ Θεός μᾶς ἔπλασε «μονοειδεῖς», μέ ἕναν λογισμό, καί ἐμεῖς ἔχουμε διασκορπίσει τήν ἑνότητα τοῦ νοῦ μας σέ χιλιάδες περισπασμούς. Αὐτό πού προσπαθοῦν νά ἐπιτύχουν οἱ πλεῖστοι των μοναχῶν, τῶν κατοίκων τοῦ Ἁγίου Ὅρους, εἶναι ἡ ἐνοποίηση τῶν λογισμῶν, ἤ ἀλλιῶς ἡ Θέωση, ἤ νήψη, ἤ φωτισμός ἤ ὅπως θέλει κανείς νά τό πεῖ. Εἶναι ἕνας δρόμος δύσκολος ὅμως, καί πολλές φορές ἀποκάμνει ὁ ὁδοιπόρος-μοναχός. Γι’ αὐτό θά δεῖτε πολλές φορές καί ἀνθρώπινα πάθη. Ὅμως ὑπάρχει ἡ μετάνοια, ὁπότε ἡ ζωή ἐδῶ μοιάζει μέ ἕνα σφυροκόπημα, ἄλλοτε χτυπᾶς, ἄλλοτε σταματᾶς γιά μιά ἀνάσα, ἀλλά ξαναχτυπᾶς, μέχρι νά πάρει ὁ ἐσωτερικός σου ἄνθρωπος τό ἐπιθυμητό σχῆμα. Χωρίς ἠρεμία, δέν μπορεῖς νά δεῖς τόν ἔσω ἄνθρωπο, ὅπως στό θολό νερό δέν μπορεῖς νά δεῖς τό πρόσωπό σου. Μόλις ἠρεμήσει τό νερό θά τό δεῖς.

2. Περιγράψτε μας τό Ἅγιο Ὅρος, ἀπό ποιά μέρη ἀποτελεῖται, ἀπό ποιούς ἀνθρώπους, τί κατηγορίες μοναχῶν ζοῦν ἐκεῖ - ἐπειδή κυρίως οἱ γυναῖκες που δέν ἔχουν πρόσβαση ἀναρωτιοῦνται πῶς εἶναι αὐτό τό μέρος, μιά οὐσιαστικά ἄλλη «κοινωνία», ἔτσι; Μιλῆστε μας σάν νά εἶστε ξεναγός. Ταξιδέψτε τή φαντασία τῶν ἀνθρώπων πού δέν σᾶς ἔχουν ἐπισκεφθεῖ ποτέ.

Τό Ἅγιον Ὅρος ἔχει μιά ζωή ἀσκητισμοῦ περί τά 1400 ἔτη, ἀπό τόν Ὅσιο Πέτρο τόν Ἀθωνίτη, καί μιά ζωή 1000 ἐτῶν Κοινοβιακοῦ βίου, ἀπό τόν Ἅγιο Ἀθανάσιο, ἱδρυτή τῆς Μεγίστης Λαύρας (963μ.Χ.) Μετά ἀπό πολλές ἀνακατατάξεις, μάχες καί ἐξισορροπήσεις κατέληξε νά φιλοξενεῖ τρεῖς τρόπους ζωῆς:
• Τόν Κοινοβιακό, δηλ. τή ζωή σέ μία ἐκ τῶν 20 Ἱερῶν Μονῶν, ὅπου ζοῦν μαζί ἀπό 20 μέχρι 120 μοναχοί, ὑπό τήν πνευματική καθοδήγηση τοῦ Ἡγουμένου.
• Τόν Σκητιώτικο, δηλ. τή ζωή σέ μία Σκήτη ὅπως π.χ. τῆς Ἁγίας Ἄννης, ὅπου κανονικᾶ ζοῦν μαζί μέχρι 4 μοναχοί, ὑπό τήν πν. καθ. τοῦ «Γέροντα» τῆς «Καλύβης». Χαρακτηριστικό της Σκήτης εἶναι τό «Κυριακό», ἡ κεντρική ἐκκλησία ὅπου μαζεύονται ὅλοι οἱ Πατέρες τῆς Σκήτης, δηλ. ὅλα τα «Καλύβια» ἤ Κελλιά, κάθε Κυριακή καί Ἑορτή. Ὑπεύθυνός της Σκήτης εἶναι ὁ «Δικαῖος», λειτούργημα διαρκείας ἑνός ἔτους.
• Τόν Ἐρημικό ἤ Ἀσκητικό. (α- στερητικό καί σκήτη). Ἐδῶ κατοικοῦν πάλι μέχρι 3 μοναχοί σέ ἕνα Κελλί, καλύβι, ἤ ξεροκάλυβο (δέν ἔχει πρόσβαση σέ τρεχούμενο νερό, σήμερα ἐλάχιστα) ὑπό τήν πνεύμ. Καθοδ. τοῦ Γέροντα. Ἡ διαφορά εἶναι ὅτι στήν «Ἔρημο» δέν ὑπάρχει «Κυριακό» καί κάθε κελλί εἶναι ὑπεύθυνο γιά ὅλες τίς λειτουργίες του. Φυσικά ὅλα τα κελλιά καί ὅλες οἱ Σκῆτες ὑπάγονται διοικητικά σέ μία ἐκ τῶν 20 Ι.Μ.
Ὅλοι ἀνεξαιρέτως οἱ μοναχοί ἔχουν ἕνα ἤ περισσότερα διακονήματα καί ἕνα ἤ περισσότερα «ἐργόχειρα». Διακονήματα εἶναι οἱ ἐργασίες πού σχετίζονται μέ τήν εὔρυθμη λειτουργία τῆς Ι.Μ., ἤ τοῦ Κελλιοῦ, τῆς Ἐκκλησίας, τῶν ὑπολοίπων χώρων, ἐνῷ ἐργόχειρο θεωρεῖται κάτι πού δημιουργεῖται μέ σκοπό τήν πώληση, γιά τά προς τό ζῆν. Παραδείγματα διακονημάτων εἶναι ἐκκλησιαστικός, φούρναρης, μάγειρας, βουρδουνάρης (ὑπεύθυνος μουλαριῶν, ὅπου δέν ὑπάρχουν δρόμοι), ψαράς, ράφτης κλπ. Παραδείγματα ἐργοχείρων εἶναι ἁγιογράφος, σκαλιστῆς ξύλου, σφραγιδοποιός, λιβανοποιός, κομποσχοινᾶς κλπ. «Σῶμα ἔργασαι ἵνα τραφῆς, ψυχή νῆφε ἵνα σωθῆς.» (Γεροντικό)

3. Ποιά εἶναι ἡ διαφορά τοῦ ἀσκητῆ ἤ ἐρημίτη ἀπό τούς Κοινοβιάτες καί γιατί θεωροῦνται οἱ πιό αὐστηροί μοναχοί;

Ἡ διαφορά ἀνεφέρθη στό ἐρώτημα 2. Θεωροῦνται πιό αὐστηροί γιατί ἐπιλέγουν νά ζήσουν σέ τόπο πού εἶναι ἀπό τή φύση του πιό ἀφιλόξενος. Γιά παράδειγμα ἐνῷ στό Κοινόβιο ὑπάρχει ἡλεκτρογεννήτρια καί ἡλιακά γιά ἐπαρκῆ ἠλεκτροδότηση, οἱ Κάτοικοι τῶν Καρουλίων, τοῦ πλέον σκληροτέρου μέρους τοῦ Ἁγίου Ὅρους, ἀναγκάζονται νά κουβαλοῦν μία φιάλη ὑγραερίου στήν πλάτη τους, ἀπό δυσπρόσιτα μονοπάτια. Αὐτό ὅμως δέν σημαίνει ὅτι αὐτομάτως εἶναι καί πιό «ἅγιοι». Ὁ Θεός ἐξετάζει τά κρύφια της καρδίας. Μπορεῖ θεωρητικά κάποιος στόν κόσμο νά φτάσει σέ ἀνώτερα μέτρα ἀπό τόν ἐρημίτη. (Ὑπάρχουν παραδείγματα στήν ἐκκλησιαστική βιβλιογραφία). Ἁπλά ὁ ἐρημίτης ἔχει κόψει μέ τόν σκληρό τρόπο τά αἴτια πολλῶν ἁμαρτιῶν, καί δέν χρειάζεται νά πολεμάει τά ἁπλά, προχωρεῖ σέ πιό λεπτό πόλεμο, αὐτόν τῶν λογισμῶν.

4. Γιατί κάποιος νά γίνει «αὐστηρός» μοναχός ἐνῷ κάποιος ἄλλος ὄχι; Ὑπάρχει διαφορά ὅσον ἀφορᾶ στήν αὐστηρότητα τοῦ μοναχισμοῦ καί γιά ποιό λόγο ὑπάρχουν διαβαθμίσεις ὡς πρός αὐτήν, μέ ποιά κριτήρια ὑφίστανται οἱ διαβαθμίσεις αὐτές καί ποιές εἶναι;

Κανένας ἄνθρωπος δέν εἶναι ἴδιος μέ κάποιον ἄλλον, ὁπότε θά μποροῦσα νά πῶ ὅτι ὑπάρχουν τόσες διαβαθμίσεις μοναχισμοῦ, ὅσοι καί μοναχοί. Καθένας κάνει τόν ἀγῶνα του ὅπως νομίζει καλύτερα, βάσει τῶν ὅσων ἔχει διαβάσει ἀπό τούς παλαιούς καί ὑπό τίς συμβουλές ἑνός ἤ περισσοτέρων ἀνθρώπων πού ἐμπιστεύεται. Κάθε ἄνθρωπος ἔχει ἰδιαίτερο χαρακτῆρα, ἰδιαίτερα χαρίσματα, ἰδιαίτερα προβλήματα. Νομίζω ὅτι ἡ αὐστηρότητα ἔχει νά κάνει μέ τήν σωματική κράση, μέ τό μέγεθος τῆς πίστης, καί κυρίως μέ τό μέγεθος τῆς Ἀγάπης πρός τόν Ι. Χριστό. Ἀπό τήν ἄλλη ὅμως εἶναι καί ἡ κοσμοθεώρηση, ἡ ἰδεολογία πού ἔχει κανείς. Κάποιοι νομίζουν ὅτι πρέπει νά νηστεύουν περισσότερο γιά νά καθαριστοῦν, ἐνῷ κάποιοι νομίζουν ὅτι μποροῦν νά τό ἐπιτύχουν μέ λιγότερη νηστεία καί περισσότερα ἔργα. Ἄλλοι θεωροῦν ἄλλη ἀρετή ἀνώτερη. Τί σημαίνει ὅμως αὐστηρότερο; Γιά παράδειγμα ἕνας ἀσκητής τῶν Καρουλίων μέ τή σκληρή ζωή, πού ζεῖ μόνος του σέ μιά σπηλιά ἤ ἕνας ταπεινός μοναχός σέ ἕνα Κοινόβιο, ὁ ὁποῖος ἔχει σχετικές ἀνέσεις, ἀλλά κάνει ἀδιάκριτη ὑπακοή στό Γέροντά του; Ἴσως ὁ δεύτερος νά εἶναι αὐστηρότερος μοναχός, γιατί ἔκανε κάτι ὑπερφυσικό: ἔκοψε τό θελημά του. Ὁ Καρουλιώτης μπορεῖ νά κάνει κάτι πού θέλει, ὁ ἄλλος ὄχι. Καλῶς ἤλθατε στό χάος (ὅπως φαίνεται μέ πρώτη ματιά) τῆς πνευματικῆς ζωῆς!

5. Ποιές εἶναι οἱ προδιαγραφές γιά νά μονάσει κανείς, τί ἐπιλογές ἔχει; Καί τί συνέπειες μπορεῖ νά ἔχει ἡ ἀπόφασή του αὐτή γνωρίζοντας ἐκ τῶν προτέρων;

Δέν ὑπάρχουν «προδιαγραφές» γιά νά μονάσει κανείς. Μόνο θέληση χρειάζεται. Προδιαγραφές ὑπάρχουν γιά νά ἱερωθεῖ κανείς. Ὄχι γιά νά μονάσεις. Μοναχός εἶναι ἕνας ἄνθρωπος πού μετάνιωσε γιά τίς λανθασμένες πράξεις του καί ἀποφάσισε νά ἐπανορθώσει, καί νά βελτιώσει τόν ἑαυτό τοῦ πνευματικά, ὥστε νά φθάσει στήν κατά χάριν Θέωση. Καταρχήν ὁ ἄνθρωπος πού θά παρουσιαστεῖ σέ μοναστῆρι μέ κάποιες σκέψεις γιά νά γίνει μοναχός, θεωρεῖται «δόκιμος», ὑπό δοκιμήν, γιά τουλάχιστον 1 ἔτος. Ἀκόμη καί 3 ἤ καί περισσότερα ἔτη εἶναι συνήθης χρόνος. Μετά τή δοκιμή κείρεται «Ρασοφόρος», δηλ. μοναχός ὁ ὁποῖος μπορεῖ νά φύγει σέ ἄλλη ἀδελφότητα ἀλλά ὄχι πίσω στόν κόσμο, χωρίς πνευματική ἀπώλεια. Μετά ἀπό ἄλλα 3 ἔτη τουλάχιστον ὁ ρασοφόρος «χειροτονεῖται» «Μεγαλόσχημος», ὅπου ὑπόσχεται νά παραμείνει ἐφ’ ὄρου ζωῆς στήν ἀδελφότητα, ἐκτός ἐξαιτίας 2 συγκεκριμένων περιστατικῶν. Φυσικά δέν ὑπάρχουν ἁλυσίδες καί σχοινιά, ἄν θέλει κανείς φεύγει. Ἁπλά ἀναφέρω τούς Ι. Κανόνες.

6. Σέ τί διαφέρει ἡ Μονή ἀπό τό Κελί καί τί ἄλλες τέτοιες διακρίσεις ὑπάρχουν πού θά πρέπει κανείς νά γνωρίζει ἄν θελήσει νά μονάσει;

Ἀνεφέρθησαν ὀλίγα παραπάνω. Ὅποιος θέλει νά μονάσει δοκιμάζει πρῶτα σέ διάφορα μέρη, ἤ ἔχει ἐπισκεφτεῖ ὡς κοσμικός διάφορα Κοινόβια καί Ἀδελφότητες καί πηγαίνει ἐκεῖ πού τοῦ ταιριάζει, σύμφωνα μέ τόν χαρακτῆρα του. Οἱ παλαιοί Γέροντες ἔκαναν μιά χονδρική διάκριση ὡς ἑξῆς: οἱ θυμώδεις καλύτερα νά πηγαίνουν σέ Μοναστήρια, ἐνῷ ὅσοι πολεμοῦνται ἀπό ἀκαθάρτους λογισμούς πολύ νά πηγαίνουν σέ Κελί μέ λίγους ἀδελφούς. Τίποτα δέν εἶναι ὅμως ἀπόλυτο.

7. Μπορεῖ νά ὑπάρξει κακό κλίμα ἤ ἰδιαίτερη πίεση μεταξύ των μοναχῶν καί τῆς συμβίωσης αὐτῶν - ὅπως συμβαίνει στά ἐγκόσμια συχνά ἀνάμεσα στούς ἀνθρώπους - καί νά ἀποφασίσει ἕνας μοναχός ἀκόμα καί νά ἀποχωρήσει;

Βεβαίως ὑπάρχουν καί αὐτά στή μοναστική ζωή. Ἁπλά ἡ φυγή δέν εἶναι λύση, γιατί ἄν τό φιλοσοφήσεις καλά, ὁ ἐαυτός μας εἶναι ὑπεύθυνος γιά τό πῶς θά μᾶς συμπεριφερθεῖ ὁ ἄλλος. Ὅπου καί νά πᾶς θά κουβαλήσεις τόν παλιό σου ἑαυτό μαζί. Γι’ αὐτό συνήθως ἡ λύση δέν εἶναι ἡ φυγή, ἀλλά ἡ ὑπομονή καί τό «σπάσιμο» τῶν δικῶν μου «αἰχμῶν» πού ἐνοχλοῦν τόν ἄλλον. Δέν ὀνομάστηκε τυχαία ὁ Μοναχισμός «Ἐπιστήμη ἐπιστημῶν». Ἀλλάζει τελείως τόν ἄνθρωπο. Τόν βελτιώνει.

8. Γιατί κανείς νά ἀφήσει τίς «ἀνέσεις» τῶν ἐγκοσμίων καί νά ἀφιερωθεῖ «ἀπομονωμένος» στό Θεό; Τό ἄγνωστο μιᾶς ζωῆς ἀπομόνωσης δέν φοβίζει τόν ἄνθρωπο;

Ὅταν στήν πνευματική ἀναζήτηση ὁ ἄνθρωπος φτάσει στό σημεῖο νά κατανοήσει τήν ματαιότητα τοῦ κόσμου τούτου, τήν ψευδαίσθηση πού ὀνομάζεται «πραγματικότητα», τότε δέν τοῦ φαίνεται ὅτι ἀφήνει κάτι καλό καί πάει στά δύσκολα, ἀλλά ὅτι ἀφήνει κάτι ψεύτικο καί πάει στό ἀληθινό. Κατά τήν Πατερική ὁρολογία «ἀνάπτει ὁ θεῖος ἔρως ἐντός της καρδίας» καί δέν λογαριάζεις τίποτα.
Ὅσο γιά τήν ἀπομόνωση εἶναι κάτι πού πρέπει νά τό ἀντιμετωπίσουμε ὅλοι κάποια στιγμή. Ὅταν πεθάνουμε θά εἴμαστε μόνοι. Ἁπλά κάποιοι θέλουν νά προπονηθοῦν ἀπό πιό νωρίς… Γιά πιό προχωρημένους πάλι, «ἡ τελεία ἀγάπη ἔξω βάλλει τόν φόβον». Εἶσαι ἑνωμένος μέ τόν Ἰησοῦ, τό ἀντικείμενο τοῦ πνευματικοῦ σου ἔρωτα. Τί ἄλλο νά θέλεις; Ποιά ἀπομόνωση; Ἀπό τόν κόσμο, ὁ ὁποῖος σέ χωρίζει ἀπό τόν Ἰησοῦ;

9. Τί τό διαφορετικό ἔχουν οἱ ἄνθρωποι πού μονάζουν; Ὑπάρχει κατάλληλη στιγμή πού κάποιος εἶναι ἤ νιώθει ἕτοιμος νά μονάσει;

Ναί ὑπάρχει κατάλληλη στιγμή, προσωπικά τό ἀποκαλῶ «κάλεσμα», ὅταν σου γυρίζει ἡ ζωή 180ο χωρίς νά ἔχεις κάνει τίποτα πέρα ἀπό μιά προσευχή. Ἄνθρωποι πού ποτέ δέν εἶχαν σκεφτεῖ νά γίνουν μοναχοί ἀνάβουν ἀπό θεῖο ζῆλο σέ μιά στιγμή. Πῶς νά τόν κρατήσεις στόν κόσμο; Δέν ὑπάρχει πάντως κάτι συγκεκριμένο γιά νά ξεχωρίσεις κάποιον πού θά μονάσει, γιατί ὑπάρχουν τελείως διαφορετικοί τύποι ἀνθρώπων: ἀπό ἁγνά παιδιά κάτω ἀπό 20 ἐτῶν μέχρι πρώην ναρκομανεῖς. Ἀπό τελείως ἀγραμμάτους μέχρι καθηγητές Πανεπιστημίου, πρώην ἐπιστήμονες τῆς NASA καί τοῦ CERN, ὁ Χριστός ἀπαντᾶ σέ ὅποιον τόν φωνάξει.

10. Ἕνας ἄνθρωπος γιά νά «ἀφιερωθεῖ» στόν Θεό πρέπει νά εἶναι ἀπόλυτα συνειδητοποιημένος καί κατασταλαγμένος γιά νά λάβει μιά τόσο σημαντική ἀπόφαση ζωῆς, πού θά τοῦ ἀλλάξει τά πάντα. Μές στό μυαλό του κατά κάποιο τρόπο πρέπει νά ἔχει ἀποδείξει τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ; Ὑπάρχει Θεός; Γιατί ὑπάρχουν πολλοί ἄνθρωποι πού διχάζονται ὡς πρός αὐτό.

Ὁ ἄνθρωπος εἶναι διττός: ψυχή καί σῶμα. Τό μυαλό εἶναι μέρος τοῦ σώματος, ὁ νοῦς εἶναι ἐνέργεια τῆς ψυχῆς. (Ὁ νοῦς καλεῖται καί καρδία στήν Πατερική διδασκαλία.) Τό μυαλό δέν μπορεῖ νά κατανοήσει ποτέ τήν ὕπαρξη τοῦ Θεοῦ, γιατί εἶναι διαφορετικῶν φύσεων. Ὁ ἴδιος ὁ Θεός δέν θά ἤθελε μιά τέτοια ἀπόδειξη διανοητική, γιατί θά καταργοῦσε τό αὐτεξούσιο. Μόλις ὅμως ἀποφασίσεις νά ὑπερυψωθεῖς πάνω ἀπό τήν στυγνή λογική, καί νά «σκεφτεῖς» μέ τήν Καρδία, μέ τήν ψυχή, θά νιώσεις τόν Θεό, γιατί εἶναι φτιαγμένη νά εἶναι ἑνωμένη μαζί Του. Τότε δάκρυα χαρᾶς θά πλημμυρίσουν τά μάτια σου. Ἡ γαλήνη στήν ψυχή σου θά εἶναι τελεία: βρῆκες τό λιμάνι πού ἔψαχνες.
Μία «ἀπόδειξη» γιά τόν Θεό εἶναι ἀκριβῶς ἐδῶ: πῶς γίνεται πολλοί νέοι ἄνθρωποι, ἐπιτυχημένοι σέ ὅλα, νά τά παρατάνε καί νά γίνονται μοναχοί; Ἡ εὔκολη ἀπάντηση εἶναι ὅτι τρελάθηκαν. Μήπως ὅμως ὑπάρχει κάποια Δύναμη ποῦ τούς βοηθάει νά πάρουν αὐτήν τήν ἀπόφαση; Καί πῶς ἀντέχουν σέ ὅλη τή ζωή τους «κλεισμένοι» στό Μοναστῆρι; Μήπως ἡ ἴδια Δύναμη τούς βοηθάει;

11. Ἔχετε γνωρίσει μοναχούς ποῦ θέλησαν μετά ἀπό κάποιο καιρό νά ἐπιστρέψουν στά ἐγκόσμια; Ἄν ναί, πῶς τό ἐξηγεῖτε αὐτό;

Γνωρίζω 3-4 περιπτώσεις. Τό περίεργο δέν εἶναι ὅτι γυρίζουν πίσω ἕνα 1% ἤ 5%, δέν γνωρίζω ἀκριβῶς. (Δέν μιλᾶμε γιά τούς δοκίμους, οἱ ὁποῖοι ἁπλά δοκιμάζουν καί δοκιμάζονται). Τό περίεργο εἶναι πῶς οἱ ὑπόλοιποι μένουν σέ ὅλη τους τή ζωή. Γιατί δέν γυρίζουμε πίσω; Ἐπειδή ἀκριβῶς οἱ περισσότεροι βλέπουμε τήν ἀλλαγή πού συντελεῖται στόν ἑαυτό μας, τή βελτίωση. Καί κάνουμε ὑπομονή στίς δυσκολίες, γιατί θέλουμε καί ἄλλη ἀλλαγή, κι ἄλλη βελτίωση. Δέν ἔχει τέλος.
Τώρα ὅσον ἀφορᾶ στό γιατί φεύγουν μερικοί, εἶναι ἁπλό. Εἴπαμε ὅτι ἡ ὁδός πρός τήν τελείωση εἶναι δύσκολη. Ἀνηφορική. Στόν δρόμο αὐτόν ἔχομε, ὅλοι οἱ Χριστιανοί, 3 ἐχθρούς: Τόν Κόσμο, τή Σάρκα καί τόν Διάβολο. Οἱ Μοναχοί ἔχουν κυρίως 2: τήν Σάρκα καί τόν Διάβολο. Αὐτός ὁ τελευταῖος, ὄντας τό τελειότερο δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, ἔχει καί ἀπερίγραπτες ἱκανότητες. Γνωρίζει πῶς νά ἐπιτύχει τόν σκοπό του, σέ βάθος χρόνου. Ἔτσι, ὑποβάλλει σκέψεις στόν ἀγωνιζόμενο, τέτοιες ὥστε ἄν τίς δεχθεῖ καί δέν καταλάβει τήν πηγή τους, νά τόν ἀποκλίνουν ἐλάχιστα ἀπό τήν ὁδό του. Κατά τόν Ἅγιο Ἰωάννη τῆς Κλίμακος «Μοναχός ἐστι βία φύσεως διηνεκής». Ἄν δέν τό ἔχομε αὐτό κατά νοῦ καί «χαλαρώσουμε» λίγο, ὑπάρχει κίνδυνος. Τά πάθη εἶναι τόσο ἰσχυρά πού μπλοκάρουν τή λογική καί δέν μᾶς ἀφήνουν νά σκεφτοῦμε σωστά. Παράδειγμα χονδροειδές: τό πάθος τῆς μέθης. Ὅλα τα πάθη κάνουν τό ἴδιο στόν Νοῦ, ἀλλά σέ διαφορετικό βαθμό. Παράδειγμα λεπτότερο: τό πάθος τῆς ὑπερηφανείας. Ἀφοῦ τά ξέρεις ὅλα, πῶς νά μάθεις κάτι; Μόλις λοιπόν κάποιος χαλαρώσει, καί ἀρχίσει νά δουλεύει σέ ἕνα πάθος ὁ δρόμος γίνεται κατηφόρα χωρίς τέρμα. Ἡ πτώση εἶναι σίγουρη.

12. Μιλῆστε μας γιά τή θρησκεία μας. Σέ τί πιστεύετε;

Αὐτό τό θέμα ἀπαιτεῖ τόμους ἐπί τόμων. Πάντως ὁ κάθε Ὀρθόδοξος ὀφείλει νά φρονεῖ ὅ,τι καί ἡ Ἐκκλησία του.

13. Ἔχουμε δεῖ εἰκόνες ἀπό τό Ἅγιο Ὅρος, ὅπου βλέπουμε μοναχούς νά μένουν σέ σπήλαια, σέ «καλύβια» χτισμένα πάνω σε γκρεμούς, στενόχωρα ἴσως, ὄχι τόσο ἀσφαλῆ κάποιος θά ἔλεγε. Πῶς ζεῖ κανείς ἐκεῖ; Τό νά ζεῖ κανείς στά ἐγκόσμια σέ ἕνα μεγάλο καί πολυτελές σπίτι εἶναι κάτι τό ὁποῖο εἶναι μακριά ἀπό τόν «πραγματικό» χριστιανισμό; Γιατί ἐπιλέγετε συνειδητά νά ζεῖτε σέ τέτοιo χῶρο;

Ἔχω ἀναφέρει καί παραπάνω ὅτι δέν εἶναι ὁ τόπος, ἀλλά ὁ τρόπος. Αὐτό ὅμως εἶναι γιά τήν περίπτωση πού ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἐλεύθερος παθῶν. Γιά ἐμᾶς τούς ἐμπαθεῖς πρέπει νά τό κάνουμε μέ τόν σκληρό τρόπο. Καταρχήν στόν Χριστιανισμό δέν ὑπάρχει τίποτα Κακό. Τό Κακό δέν ἔχει ὑπόσταση, οὐσία. Εἶναι ἔλλειψη καλοῦ. Ἀκόμη καί ὁ Σατανᾶς ἔχει φύση Ἀγαθή, Ἀγγελική, ἀλλά θέλησε νά ἀπομακρυνθεῖ ἀπό τό Καλό, τόν Θεό. Μέ τήν ἴδια λογική, οὔτε τό χρῆμα εἶναι κακό, οὔτε τό φαγητό, οὔτε οἱ νόμιμες γυναῖκες, οὔτε τό ποτό. Τίποτα δέν εἶναι κακό. Ὁ ἐμπαθής λογισμός εἶναι τό πρόβλημα. Ἄν μπορεῖς νά τά ἀπολαύσεις ὅλα χωρίς ἐμπάθεια, μέ τή φυσική τους χρήση, ἀπόλαυσέ τα. Ἄν ὅμως δέν μπορεῖς, καί φτάνεις στήν παρά-φύσιν χρήση τῶν ὄντων, τότε ὑπάρχει πρόβλημα. Θά βλαφτεῖς ὁ ἴδιος δηλαδή. Γιαυτό κόβουμε ὅσα μποροῦμε ἀπό τίς ἀνέσεις, γιά νά καταφέρουμε νά ὑπερνικήσουμε τόν ἐμπαθῆ λογισμό. Ὅσο περισσότερα κόβεις, τόσο περισσότερο κατανοεῖς ὅτι εἴμαστε περισσότερο ψυχή καί λιγότερο σῶμα. Ἐπίσης ἔτσι, συνειδητοποιεῖς τήν ἀξία καί τοῦ λίγου καί τοῦ ἁπλοῦ. Καί εὐχαριστεῖς πού ἔχεις ἔστω καί αὐτό. Ἐνῷ ἄν τά ἔχεις ὅλα, δέν τά ἐκτιμᾶς.

14. Χτίζετε οἱ ἴδιοι τά σπίτια σας…; Γιατί αὐτό λογικά ἀπαιτεῖ γνώση εἰδική.

Ὁ μοναχός, καί εἰδικά ὁ ἐρημίτης, εἶναι ἀναγκασμένος νά μάθει νά κάνει πολλά πράγματα πού στόν κόσμο δέν θά ἔκανε, γιατί ἐκεῖ μέ μιά τηλ. κλήση ἔρχεται ὁ εἰδικός. Ὅταν πρόκειται νά χτίσουμε, καλοῦμε ὅλους τούς γείτονες, δηλ. ἀπό ὅλους τούς γείτονες τούς νέους καί δυνατούς καί ἐμπείρους στό χτίσιμο. Αὐτό λέγεται στήν τοπική Ἁγιορείτικη διάλεκτο «παγκοινιά», δηλ. ὅλο το κοινό. Π.χ. ἔχουμε παγκοινιά αὔριο στοῦ παπᾶ Λευτέρη, κτίζει ἀποθήκη γιά ξύλα. Ἀπό τόν ἕνα στόν ἄλλο μεταδίδεται ἡ τεχνογνωσία. Ὑπάρχουν ὅμως καί πολλοί Άλβανοί ἐργάτες στό Ἅγιο Ὅρος, γιά ὅσους διαθέτουν χρήματα.

15. Τί σημαίνουν οἱ ὄροι Καυσοκαλύβια, Κατουνάκια καί φρικαλέα Καρούλια;

Καυσοκαλύβια ἤ Σκήτη τῶν Καυσοκαλυβίων. Ὀνομάστηκε ἔτσι ἀπό τόν Ὅσιο Μάξιμο τόν Καυσοκαλύβη, ὁ ὁποῖος ἔζησε στήν περιοχή τόν 13ο αἱ. (ἄν δέν κάνω λάθος) σχεδόν σάν ἀγρίμι. Μόλις ἀποκτοῦσε λίγη φήμη καί τόν ἐνοχλοῦσαν οἱ ἐπισκέπτες ἀπό τή συνεχῆ ἐνασχόλησή του στή Θεωρία τοῦ Θεοῦ, ἔκαιγε τό καλύβι του καί πήγαινε σέ ἄλλο τόπο νά φτιάξει ἄλλο. Φυσικά αὐτό πού λέμε σήμερα Καλύβι θά ἐθεωρεῖτο παλάτι ἀπό τόν Ἅγιο Μάξιμο.
Κατουνάκια: Δέν ἔχουν Κυριακό. Ἐρημητήρια σκόρπια πάνω στό βραχῶδες τοπίο. Ὁ πλησιέστερος γείτονας ἀπέχει 15 λεπτά πεζοπορία. Λέγεται ὅτι τό ὄνομα προῆλθε ἀπό τούς Θηβαΐτες μοναχούς τῆς Αἰγύπτου. Αὐτοί ἐπεσκέφθησαν τόν τόπο πολύ πρίν τόν ὀργανωμένο μοναχισμό στήν Ἀθωνική χερσόνησο, ἀλλά δέν ἠθέλησαν νά ἀκολουθήσουν τό τοπικό τυπικό πού ἔγκειται στήν μονοφαγία, ἤ ἀλλιῶς ἐνάτη, δηλ. τή λήψη τροφῆς ἅπαξ τῆς ἡμέρας, 3 ὧρες πρίν τή δύση τοῦ ἡλίου, καί ἠκολούθουν τό δικό τους τυπικό, δηλ. τό τριάρι, τροφή κάθε 3 ἡμέρες. Οἱ ντόπιοι τούς προειδοποίησαν ὅτι τό κλίμα ἐδῶ εἶναι βαρύ καί ὑγρό, ὄχι σάν τῆς Αἰγύπτου. Αὐτοί δέν ἤκουσαν, μέ συνέπεια νά ἀφήσουν τά κατούνια τους, δηλ. τίς ἀποσκευές ἤ τά κόκκαλα στήν ἔρημο.
Τά Καρούλια εἶναι ἡ δυσπρόσιτη περιοχή πάνω ἀπό τή θάλασσα καί κάτω ἀπό τά Κατουνάκια. Πῆραν αὐτό τό ὄνομα ἀπό τά καρούλια πού εἶχαν κατασκευάσει οἱ ἀσκητές γιά νά κατεβάζουν τό καλάθι μέ τά ἐργόχειρά τους στή θάλασσα, ὅπου οἱ ναῦτες τά ἀντήλλασαν μέ παξιμάδια καί ἄλλα ἀγαθά. Σήμερα ἔχουν ἀντικατασταθεῖ μέ ράουλα καί βίντσια μέ τά ὁποῖα περνοῦν οἱ Καρουλιῶτες τά ἀγαθά τους ἀπό τά Ἐξωτερικά Καρούλια στά Ἐσωτερικά. Ἡ πρόσβαση στά Ἐσωτερικά γίνεται μόνο ἀπό ἕνα πέρασμα, ὄχι μονοπάτι, ὅπου ἀπαιτεῖται ἀναρρίχηση σέ 2-3 σημεῖα, καί ὑπάρχουν μόνιμα ἐγκατεστημένες ἁλυσίδες γιά νά πιάνονται. Γιά κάποιον πού δέν ἔχει συνηθίσει τά ὕψη, τοῦ κόβεται ἡ ἀνάσα, νιώθει φρίκη, ἐξ οὗ καί Φρικτά ἤ φρικαλέα.

16. Κάποιος μοναχός πού ἔχει ἐνδιαφέροντα-χόμπι πρίν μονάσει μπορεῖ νά τά ἀσκήσει ὅταν γίνει μοναχός; Γιατί φανταζόμαστε θά τοῦ λείπουν τά ἀγαπημένα του ἐνδιαφέροντα.

Ὑπάρχουν ἕξεις καί συνήθειες πολύ ἰσχυρότερες ἀπό τά χόμπι τά ὁποῖα ἔχει ἀφήσει ὁ μονάζων. Σκεφτεῖτε ὅτι ἀφήνει πίσω του γονεῖς, ἀδέλφια, συγγενεῖς, ἀπολαύσεις, ἡδονές. Στό χόμπι θά κολλήσουμε; Ἡ ἐργασία γιά τήν τελειότητα εἶναι full time job. Πάντως ὑπάρχουν καί ἀνθρώπινες στιγμές, στιγμές ξεκούρασης: ἕνα δεντράκι, μία βόλτα στό δάσος, ἕνα ψάρεμα στή θάλασσα. Ἀλλά πάλι ὁ ἐκπαιδευμένος νοῦς πρέπει νά γυρίζει στόν στόχο του. Μάλιστα σέ προχωρημένο στάδιο αἰσθάνεται πιό ὄμορφα ὅταν εἶναι κοντά στόν Θεό παρά ὅταν «διασκεδάζει» (πού σημαίνει σκορπίζω, ἀπό τό σκεδάννυμι).
Λέγεται ὅτι ἐπεσκέφθη ἕνας κυνηγός τόν Ἀββᾶ Ἀντώνιο τόν Μέγα (4ος αἱ. μ.Χ.) καί τόν βρῆκε νά παίζει μέ τούς μαθητᾶς του μέ μιά πέρδικα. Ὁ Ἀββᾶς (=πατήρ στά ἑβραϊκά) κατάλαβε ὅτι σκανδαλίστηκε καί τοῦ εἶπε:
«Τέντωσε τό τόξο σου.» Αὐτός τό τέντωσε.
«Τέντωσέ το περισσότερο.» Τό τέντωσε περισσότερο ἐκεῖνος.
«Ἀκόμη περισσότερο.» Τότε ὁ κυνηγός ἀπεκρίθη:
«Δέν πάει ἄλλο, θά σπάσει».
«Τό ἴδιο καί ὁ ἄνθρωπος», ἀπήντησε ὁ διακριτικός Ὅσιος.

17. Μιλῆστε μας γιά τήν καθημερινότητά σας, πῶς εἶναι ἡ ζωή ἑνός μοναχοῦ. Κάποιος θά φανταζόταν ὅτι μετά ἀπό κάποια στιγμή ἐπέρχεται κάποιου εἴδους ἀνίας ἄν κάνει κανείς τά ἴδια πράγματα. Αὐτό μοιραία δέν συμβαίνει;

Μετά ἀπό κάποια χρόνια μοναστικῆς ζωῆς, νομίζω ὅτι τό ἴδιο σκεφτόμαστε ἐμεῖς γιά τόν κόσμο. Τόσα χρόνια κάνετε τά ἴδια: κάθε μέρα δουλειά, μπάλα, ψώνια, κινηματογράφος, θέατρο, διασκέδαση. Ὁ ἔσω ἄνθρωπος ποῦ ἀλλάζει; Ἐνῷ ὁ μοναχός ἀλλάζει τόν ἑαυτό του (ἤ μᾶλλον πρέπει). Δέν εἶναι ὁ ἴδιος ἄνθρωπος πού ἦτο στόν κόσμο. Ἀγῶνας συνεχής, τώρα νά κόψω τόν θυμό μου, τώρα τήν πολυλογία κ.ο.κ. Δέν βλέπω ἀνία. Προσωπικά θά ἤθελα ἡ μέρα νά ἔχει 40 ὧρες.
Γιά νά εἴμεθα δίκαιοι ὅμως πρέπει νά παραδεχτοῦμε ὅτι ὅπως ὑπάρχουν ἄνθρωποι στόν κόσμο πού αἰσθάνονται ἄνια ἤ πλήξη μέ τή ζωή τους, μπορεῖ νά ὑπάρχουν καί μοναχοί. Καί αὐτό εἶναι ἕνα ἐμπόδιο πού πρέπει νά ὑπερνικήσεις, ἕνας ἀγῶνας πού πρέπει νά δώσεις. Εἴτε εἶσαι μοναχός, εἴτε κοσμικός.
Ἡ καθημερινότητα τώρα. Ὑπάρχουν μικροδιαφορές στό πρόγραμμα, καί ἀπό κελλί σέ κελλί, καί ἀπό ἐποχή σέ ἐποχή, μέ πολλές ἐξαιρέσεις λόγω ἑορτῶν, ἀλλά ἕνα τυπικό πρόγραμμα εἶναι ὡς ἑξῆς: Στή Δύση τοῦ ἡλίου διαβάζομε τό Ἀπόδειπνο. Μετά ἀποσυρόμεθα γιά ἀνάγνωση καί προσευχή. 3-4 ὧρες ὕπνου καί μετά ἔγερση στό μέσο της νυκτός γιά τήν καθημερινή ἀκολουθία. (Κάθε μέρα μπορεῖ νά «λές» τά ἴδια πράγματα, ἀλλά νά νιώθεις ἄλλα συναισθήματα). Μετά τήν ἀκολουθία ἀνάπαυση 1-2 ὧρες καί μετά μελέτη 1 ὥρα καί κατόπιν ἐργασία. Τό μεσημέρι προσευχή, Ἑσπερινός, φαγητό. Τό ἀπόγευμα ἄλλες ἐργασίες, ἀτομικές κλπ. διακονήματα. Φαίνεται κουραστικό ἀλλά ζοῦμε περισσότερο μέσα μας, διανοητικά. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει δυνατότητες πού οὔτε τίς φαντάζονται οἱ περισσότεροι. Μπορεῖ νά ἀνταπεξέλθει ὑπό ἀπίστευτες συνθῆκες.

18. Ἄν ἀποφάσιζε κανείς νά μονάσει, ποιές συνήθειες τῶν μοναχῶν θά ἔπρεπε νά γνωρίζει;

Δέν ὑπάρχει στάνταρ. Ἄλλοι νηστεύουν πολύ, ἄλλοι δέν κοιμοῦνται πολύ, ἄλλοι διαβάζουν πολύ, ἄλλοι κάνουν περισσότερο νοερά προσευχή. Ἄλλοι ὑποφέρουν στήν πολύ ζέστη, ἄλλοι ἔχουν κλιματισμό. Ἄλλοι δουλεύουν χειρωνακτικά, ἄλλοι καθόλου. Ἄλλοι δέν πλένονται γιά ἄσκηση. Πάντως ὅλοι ἐκτός ἀπό μερικούς ἀρρώστους, δέν τρῶνε κρέας. Ἐπίσης ὁ ὑποτακτικός μοναχός δέν ἔχει χρήματα. Ὅ,τι χρειάζεται τοῦ τό παρέχει τό Κοινόβιο. Εἶναι ἀπαλλαγμένος ἀπό αὐτή τή φροντίδα.

19. Ποιά εἶναι ἡ σχέση τοῦ μοναχοῦ μέ τό φαγητό; Καλλιεργεῖτε; Τί τρῶτε;

Πάλι δέν ὑπάρχει μία ἀπάντηση. Ἄλλοι περιποιοῦνται πολύ το φαγητό, ἄλλοι μαγειρεύουν τελείως ἁπλά, σάν νοσοκομεῖο. Μερικοί κάνουν τήν ἄσκηση τῆς ἀπυρίας, δηλ. τρῶνε μόνο ὠμά, κυρίως ξηρούς καρπούς. Οἱ περισσότεροι πάντως καλλιεργοῦν τουλάχιστον τά καλοκαιρινά ζαρζαβατικά. Ἄλλοι καλλιεργοῦν καί περισσότερα, ὅπως πατάτες, καλαμπόκι. Μερικοί μαζεύουν ἄγρια κάστανα, πού εἶναι ἄφθονα στό Ἅγιο Ὅρος. Ὁρισμένοι ψαρεύουν. Ἐκεῖνο πού διαφέρει πολύ ἀπό τόν κόσμο εἶναι ἡ τάξη μέ τήν ὁποία τρῶμε. Οἱ περισσότεροι τρῶνε μόνο 2 φορές τή μέρα καί τίποτα πέρα ἀπό αὐτό. Οὔτε μπουκιά. Ὁπότε τό στομάχι ἔχει μπεῖ σέ ρυθμό καί χωνεύει πλήρως τήν τροφή. Δέν τό βομβαρδίζουμε συνεχῶς μέ τσίπς, σοκολάτες κλπ ἀνθυγιεινά προϊόντα. Συνήθως Δευτέρα Τετάρτη καί Παρασκευή τρῶμε μόνο 1 φορά, καί φαγητά χωρίς λάδι, πολύ φτωχά σέ θερμίδες. Γιά τίς 4 νηστεῖες τοῦ ἔτους εἶναι γνωστά.

20. Εἶναι εὔκολο κανείς ἐκεῖ νά ἔχει πρόσβαση σέ νερό νά πίνει ἤ νά πλένεται γιά παράδειγμα;

Σήμερα μπορῶ νά πῶ ὅτι τό 95% τῶν οἰκημάτων ἔχει πρόσβαση σέ νερό ἄφθονο. Δηλ. ὅλοι ἔχουν στέρνες, ἀπό 1-2 κυβικῶν μέτρων μέχρι 200m3. Ἀπό τίς πηγές πάνω στό βουνό ἔχουμε τραβήξει λάστιχα (παλαιότερα σωλῆνες σιδερένιες) 5-6 χιλιομέτρων καί τροφοδοτοῦνται οἱ στέρνες. Τό περίεργο εἶναι ὅτι δέν βάζουμε κανένα χημικό στό νερό, καί ἐνῷ οἱ περισσότερες στέρνες γεμίζουν 1 φορά τό μῆνα, ἀκόμα καί μία φορά στούς 4 μῆνες, δέν ἀρρωσταίνουμε ἀπό τό στάσιμο νερό. Γιατί ἄραγε; Ἤ μᾶλλον γιατί στίς πόλεις βάζουν τόσο χλώριο, ἐνώ ὑπάρχει καί μεγαλυτέρα κατανάλωση νεροῦ, ὁπότε μικρότερος χρόνος παραμονῆς του στίς στέρνες;

21. Ὁ μοναχός προσεύχεται, νηστεύει, καθαρίζει τούς λογισμούς του, μιλῆστε μας γιά αὐτό. Τί σημαίνει γιά ἕναν μοναχό αὐτή ἡ καθημερινή διαδικασία ποῦ ἀκολουθεῖται - σάν τελετουργικό κάποιος θά ἔλεγε καθημερινά;

Εἶναι πράγματι ἕνα τελετουργικό, πού μπαίνει στή ζωή σου, καί αἰσθάνεσαι ὅτι κάτι λείπει ἄν δέν τό κάνεις. Ἡ δύναμη τῆς συνηθείας θά μοῦ πεῖτε. Ἴσως. Ἐγώ πάντως ἐπιμένω στά ἀποτελέσματα. Ὁ μοναχός ξέρει πῶς εἶναι ἡ ζωή χωρίς νηστεία, καί ξέρει πῶς εἶναι καί μέ νηστεία. Ἡ νηστεία καθαρίζει τό νοῦ, σκέφτεσαι πιό λεπτά. Ἐπίσης ξέρει πῶς εἶναι ὁ ἄνθρωπος χωρίς πίστη, χωρίς Θεό, καί πῶς εἶναι μέ Θεό. Οἱ ἐπικριτές σχολιάζουν κάτι πού δέν ἔχουν δοκιμάσει ὅμως.
Ὅσο περισσότερο ἀσχολεῖσαι μέ τήν κάθαρση τῶν λογισμῶν τόσο περισσότερο ὀξύνονται τά πνευματικά σου αἰσθητήρια. Ἀκριβῶς ὅπως ἕνας μέ καταρράκτη στά μάτια δέν βλέπει παρά μόνο σκιές, καί αὐτές μόνο ἀπό τά μεγαλύτερα ἀντικείμενα, ἐνῶ ἕνας μέ ὀξυτάτη ὅραση βλέπει ἀκόμη καί τά κουνούπια, καί τόν ἐνοχλοῦν. Παράδειγμα στόν πνευματικό τομέα: πολλοί κοσμικοί λένε, «ἐγώ εἶμαι καλός ἄνθρωπος, δέν σκότωσα κανέναν». Ἄν ὀξυνθοῦν τά πνεύμ. αἰσθητήρια θά θεωρεῖς ἁμαρτία, λάθος, ὄχι μόνο τό νά σκοτώσεις, ἀλλά καί νά χτυπήσεις, ἤ νά λυπήσεις κάποιον συνάνθρωπο. Ἀργότερα θά θεωρεῖς ἁμαρτία ἀκόμα καί νά σκεφτεῖς κακό γιά κάποιον ἀδελφό. Μήπως καί ὁ φόνος ἀπό μία σκέψη δέν ξεκινάει;

22. Ὅλες οἱ μέρες εἶναι ἴδιες γιά ἕνα μοναχό;

Κάθε μέρα εἶναι τελείως διαφορετική ἀπό ἀπόψεως ἀκολουθιῶν. Ἑπτά διαφορετικές ἀκολουθίες γιά κάθε μέρα τῆς ἑβδομάδος, ὀκτώ διαφορετικές ἑβδομάδες γιά κάθε ἦχο, κάθε μέρα ἑορτάζει ἄλλος ἅγιος, περίοδοι νηστειῶν μέ τεράστιες ἀλλαγές στό πρόγραμμα. Ὑπάρχουν καί μερικές ἀργίες, ἐκτός της Κυριακῆς, πού δέν δουλεύουμε. Ἔχομε τότε περισσότερο χρόνο γιά ἀνάγνωση, προσευχή, ἴσως καί κάποιο «χόμπι» ὅπως τό θέσατε. Ἐκεῖνο πού ξεχωρίζει ἐπίσης τήν κάθε μέρα εἶναι ἄν ἔχει «ἐνάτη», πού σημαίνει ὅτι πρέπει νά «σφίγξεις τά δόντια», γιατί δέν θά φᾶς τίποτα, σχεδόν ὅλη τή μέρα! Προφανῶς ξεχωρίζουν οἱ μέρες. Γιά νά ἀνταποδώσω λίγο, μέ καλό σκοπό βέβαια, μήπως στόν κόσμο οἱ μέρες εἶναι ἴδιες; Μήπως τό μόνο πού διαφέρει εἶναι τί θά δοῦμε στήν τηλεόραση; Γιά μερικούς ἴσως.

23. Μέ τί πόρους ζεῖτε;

Ὁ μοναχός δέν ἔχει πολλές ἀπαιτήσεις καί πολλά ἔξοδα. Τά ὑλικά ἀγαθά εἶναι βέβαια ἀκριβότερα στό Ἅγιον Ὅρος ἑξαιτίας τῶν ἀκριβῶν μεταφορικῶν μέ τό πλοῖο, ἀλλά ἐπειδή ἔχουμε κόψει πολλές ἀνέσεις μᾶς ἀρκοῦν 5-6 ὧρες ἐργασίας 5-6 μέρες τή βδομάδα. Μέ τά λεφτά ἀπό τά ἐργόχειρα πού κάνουμε συντηρούμεθα, ἀλλά ἐπίσης, ἐπειδή δέν εἶναι καλό γιά ἕναν μοναχό νά ἔχει τήν ἐλπίδα του στό κομπόδεμά του, καλό εἶναι τό πλεόνασμα νά δίδεται σέ φιλανθρωπικούς σκοπούς. Ἐπίσης πολλοί μοναχοί ἀσκοῦν τήν ἀρετή τῆς φιλοξενίας. Ἀλλά ἀπό αὐτήν τήν δραστηριότητα τά κέρδη εἶναι καί πνευματικά καί ὑλικά: μερικοί φιλοξενούμενοι στέλνουν ἀργότερα ἀπό εὐχαριστία μερικά προϊόντα καί τρόφιμα, τά ὁποῖα μπαίνουν πάλι στήν ὑπηρεσία τῆς φιλοξενίας.

24. Ὁ ἄνθρωπος εἶναι ὕλη καί πνεῦμα. Γιατί μέ τό νά γίνει κανείς μοναχός πρέπει νά παραμερίσει τήν ὕλη καί νά ζήσει μέ πνευματικότητα; Τί σημαίνει πρακτικά αὐτό;

Θά παρομοιάσω τή σχέση τοῦ πνεύματος μέ τό σῶμα, ὅπως εἶναι ἡ σχέση τοῦ σώματος μέ τό ροῦχο. Ἄν χτυπήσει κάποιος νομίζω ὅτι πρέπει νά προσέξει τό τραῦμα στό σῶμα του καί ὄχι στό ροῦχο. Ἀπό αὐτό δέν πρέπει νά ἐννοηθεῖ ὅτι τό σῶμα εἶναι κακό καί πρέπει νά τό καταστρέψομε. (Αὐτή ἦτο ἡ αἵρεσις τῶν Νικολαϊτῶν, τοῦ 1ου αἱ. μ.Χ.). Ἁπλά σημαίνει ὅτι ἀποδίδουμε τήν πρέπουσα προσοχή στό σῶμα καί τήν πρέπουσα στήν ψυχή. Τίποτα παρά-φύσιν δηλαδή.

25. Ποιός εἶναι ὁ ρόλος τῆς ψυχῆς σέ ὅλο αὐτό;

Ἡ ψυχή εἶναι ἡ κυρία καί τό σῶμα ὁ δοῦλος. Καί «ἵνα μή νικήσει τό κρεῖττον τό μεῖζον» πρέπει νά ταλαιπωροῦμε λίγο το σῶμα, ὅταν εἶναι ὑγιές, γιά νά «θυμᾶται» ποιός κάνει κουμᾶντο…

26. Ὁ ἄνθρωπος ἔχει ἀνάγκες ἔμφυτες ὅπως λέμε. Γιατί θά πρέπει τίς ἴδιες του τίς ἀνάγκες νά τίς παραμερίσει-καταπιέσει ὅταν γίνει μοναχός; Τί κερδίζει μέ αὐτό καί τί χάνει, ἄν χάνει κάτι;

Στό κατά Ματθ. Κέφ. 19, ρωτᾶνε οἱ Μαθητές τόν Ἰησοῦ πότε μπορεῖ νά διαζευχθεῖ κάποιος. Ὁ Ἰησοῦς, ἀντίθετα μέ τόν Μωσαϊκό Νόμο, τούς λέει ὅτι αὐτό γίνεται μόνο σέ περίπτωση ἀπιστίας, ἀνεξαρτήτως φύλου. Αὐτοί, συνηθισμένοι νά ὑπερέχει ὁ ἄνδρας, λένε «τότε δέν συμφέρει νά παντρευτεῖς». Καί ὁ Ἰησοῦς ἀπαντᾶ «Δέν μποροῦν νά δεχθοῦν ὅλοι τόν λόγο αὐτόν, ἀλλά ὅσοι τούς ἔχει δοθεῖ (νά τόν δεχθοῦν)». Αὐτές οἱ ἀνάγκες πού ἀναφέρετε εἶναι σωματικές. Ἄν κατανοήσει κανείς ὅτι ὁ κυρίως ἄνθρωπος εἶναι ἡ ψυχή, τότε προσανατολίζεται στό νά ὑπηρετεῖ τίς ἀνάγκες τίς ψυχῆς πρῶτα καί κατόπιν τοῦ σώματος. Ὅποιος βέβαια δέν θέλει νά τό δεχθεῖ, καί πιστεύει ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι μόνο ὕλη, ἕνα σκέτο ζῷο, δέν ἔχει καμμιά δουλειά μέ τήν πνευματικότητα πού συζητοῦμε.
Εἶναι προφανές ὅτι ὅλη ἡ ἐνέργεια τοῦ ἀνθρώπου πού δέν σπαταλᾶται στήν ἐξυπηρέτηση αὐτῶν τῶν ἀναγκῶν, εἶναι ἐλεύθερη νά ξοδευτεῖ ἐποικοδομητικά. Τά θετικά τά ἀναφέραμε πολλές φορές. Ἀρνητικά; Τίποτα οὐσιαστικό. Μόνο ψευδαισθήσεις χάνεις. Ὅλα τά ἀφήνεις στόν τάφο, ἐκτός ἀπό τά ἔργα σου, δηλ. τήν κατάσταση πού ἔχει φτάσει ἡ ψυχή σου.

27. Τό νά γίνει μιά κοπέλα μοναχή, δηλαδή νά μήν κάνει οἰκογένεια καί παιδιά δέν ἔρχεται σέ ἀντίθεση μέ τήν ἴδια της τή φύση; Ἡ φύση τοῦ ἀνθρώπου μέ τόν Θεό δέν πρέπει νά συμπορεύονται; Ποιά εἶναι ἡ γνώμη σας;

Γιά τόν Χριστό δέν διαφέρουν τά 2 φύλα. «(Γαλ. 3:28) οὐκ ἔνι Ἰουδαῖος οὐδὲ Ἕλλην, οὐκ ἔνι δοῦλος οὐδὲ ἐλεύθερος, οὐκ ἔνι ἄρσεν καὶ θῆλυ• πάντες γὰρ ὑμεῖς εἷς ἐστε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ» . Ὅμως «Οὐ χωρούσι πάντες». Μιλᾶμε γιά ἕνα ποσοστό 4 τοῖς χιλίοις στήν Ἑλλάδα (ἀνεξαρτήτως φύλου, γιατί καί οἱ ἄνδρες θέλουν οἰκογένεια καί παιδιά), ἐνῷ τήν ἴδια ὥρα γίνονται τόσες ἐκτρώσεις (κάπου ἄκουσα ὅτι ἡ δεύτερη ἔκτρωση καθιστᾶ τήν πιθανότητα στείρωσης τῆς γυναικός πολύ μεγάλη. Δέν ἐπιμένω.), τόσοι δέν κάνουν παιδιά λόγω «καριέρας» κ.ο.κ., τόσα παιδιά πεθαίνουν ἀπό ναρκωτικά καί ἄλλοι τόσοι ἀπό αὐτοκινητιστικά. Τό 4‰ μᾶς πείραξε τώρα; Θά σβήσει τό ἔθνος;
Ὁ Μοναχισμός εἶναι μιά ὑπέρβαση τῆς φύσης. Ὅποιος θέλει τόν ἀκολουθεῖ. Δέν εἶναι ἀντίθεση στή φύση. Ἄλλο ἀντίθεση, ἄλλο ὑπέρβασις. Νά θέσω ἕνα παράδειγμα. Εἶναι ἀξιέπαινο νά ἀνεβεῖς στό Ἔβερεστ. Εἶναι ἀκόμη πιό ἀξιέπαινο νά τό καταφέρεις χωρίς ὀξυγόνο. Ἄν κάποιος ἔχει καί ἀναπηρία καί τό καταφέρει εἶναι ἀκόμη πιό ἀξιέπαινος. Οἱ μοναχοί εἶναι στήν κατηγορία αὐτή: Σύμφωνα μέ τά λόγια τοῦ Χριστοῦ «εὐνούχισαν ἑαυτούς διά τήν βασιλείαν τῶν οὐρανῶν. ὁ δυνάμενος χωρεῖν χωρείτω.» (Ματθ. 19,12)
Τέλος νά τονίσω ὅτι δέν πρέπει νά περιλαμβάνουμε ὅ,τι θέλουμε στήν λέξη «φύση». Ἄς μήν τή συγχέουμε μέ τή λέξη «συνήθεια», πού μπορεί νά περιλαμβάνει καί ἀφύσικες ἐνέργειες. Ἄς συγκρινόμαστε τουλάχιστον μέ τά ἄγρια ζῶα, γιατί ὁ ἄνθρωπος πολλές φορές πηγαίνει χαμηλότερα.

28. Ὁ Ὀρθόδοξος χριστιανισμός μιλᾶ γιά ἀντρόγυνο, γιά γάμο, «ἡ δέ γυνή νά φοβῆται τόν ἄντρα» καί γιά τεκνοποίηση, ὁ μοναχισμός σέ αὐτό δέν ἔρχεται σέ πλήρη ἀντίθεση;

Θά πῶ κάτι ἄσχετο μέ τή συνέντευξη ἀλλά ἐπειδή τό ἔφερε ἡ συζήτησις. Μία παράγραφο πρίν τό ἀναφερόμενο σημεῖο λέγει ὅτι ὁ ἀνήρ πρέπει νά δίνει τή ζωή του γιά τή γυναῖκα του, ὅπως ὁ Χριστός γιά τήν Ἐκκλησία, ἀλλά αὐτό δέν τό λένε οἱ φεμινίστριες, παίρνουν μόνο το κομμάτι πού τίς ἐνδιαφέρει γιά νά ἀποδείξουν λάθος τήν Ἁγία Γραφή. Τέλος πάντων.
Λοιπόν καλά καί ἅγια εἶναι αὐτά πού ἀναφέρετε, ὁ γάμος εἶναι μυστήριο εὐλογημένο, «(Ἑβρ. 13:4 ) Τίμιος ὁ γάμος ἐν πάσι καί ἡ κοίτη ἀμίαντος• πόρνους δέ καί μοιχούς κρινεῖ ὁ Θεός.», ἀλλά ὑπάρχει καί ἄλλος δρόμος γιά τή σωτηρία. Γιά ὅσους θέλουν. Ἐλευθερία βουλήσεως ἔχει δώσει ὁ Θεός. Καί οἱ δύο δρόμοι στοχεύουν στή βελτίωση τοῦ ἀνθρώπου, στόν ἀλτρουϊσμό, στήν αὐτοθυσία (τί περνᾶ μιά μάνα ὅταν ἀρρωστήσει τό παιδί της), στήν τελεία ἀγάπη. Ἀλλά, πῶς νά τό κάνουμε, ὁ μοναχισμός εἶναι ἀνώτερος. Στό γάμο πρέπει νά ἀγαπήσεις τόν/τή σύζυγο καί τά παιδιά, πρᾶγμα τελείως φυσικό, καί τά ζῷα τό κάνουν. Στό μοναχισμό πρέπει νά ἀγαπήσεις ὅλους, καί μάλιστα χωρίς ἀντάλλαγμα. Ἅς μήν ἐπεκταθῶ. Εἶναι αὐτονόητο νομίζω.
Ὅσο γιά τήν τεκνοποίηση ἅς μήν ξεχνοῦμε ὅτι τό «εὖ εἶναι» εἶναι ἀνώτερο ἀπό τό ἁπλῶς «εἶναι». Πόσα παιδιά παραστρατημένα δέν ἔχουν βοηθηθεῖ ἀπό κάποιο μοναστῆρι; Πόσα παιδιά ἐβάδιζαν στό λευκό θάνατο καί ἐσώθησαν μέ τή βοήθεια ἑνός μοναχοῦ, ἀπό μιά συζήτηση; (Καί μιά παραμονή στό μοναστῆρι γιά ἀρκετούς μῆνες βεβαίως). Ποιός εἶναι ὁ πραγματικός πατέρας αὐτοῦ τοῦ παιδιοῦ; Ὁ φυσικός τό ἄφησε καί βάδισε στόν θάνατο. Ὁ ξένος, ὁ μοναχός, ἔχασε τόν χρόνο του, τήν «ἡσυχία του», ἔκανε ἔξοδα, γιά νά τό γλυτώσει ἀπό τόν θάνατο, ψυχικό καί σωματικό. Ποιός εἶναι ὁ πατήρ του;

29. Ἡ μοναξιά, ἡ ἀπομάκρυνση ἀπό ἀγαπημένα πρόσωπα, τό μοίρασμα - δέν ἔχει ἀνάγκη ἕνας μοναχός ὡς ἄνθρωπος νά ἐπιθυμήσει τά παραπάνω; Νιώθει εὐτυχία μακριά ἀπό ἀγαπημένα του πρόσωπα; Ἕνας μοναχός δέν ἔχει ἀνθρώπινες κατά βάση, τέτοιου τύπου, ἀδυναμίες / ἀνάγκες;

Ὁ στόχος τοῦ μοναχοῦ εἶναι ἡ αἰώνια ἀλήθεια καί ὄχι ἡ πρόσκαιρη εὐτυχία. Ἄν μιά εὐτυχία μέ ἀπομακρύνει ἀπό τήν αἰώνια Ἀλήθεια, τόν Θεό, τήν κόβω. Ἔρχεται μιά σκέψη. Γιά παράδειγμα «Τί νά κάνουν οἱ δικοί μου τώρα; Μήπως δυσκολεύονται χωρίς ἐμένα;» Ἀμέσως πρέπει νά πάρεις στάση «παρατηρητή», καί νά δεῖς ἀπό ψηλά τόν ἑαυτό σου ἀπέναντι σ’ αὐτήν τή σκέψη. Ποῦ μέ ὁδηγεῖ αὐτή ἡ σκέψη; Πίσω στόν κόσμο. Ἀντίσταση λοιπόν. Ἀπαντᾶς στή σκέψη: «Οἱ δικοί μου εἶναι στά χέρια τοῦ Θεοῦ. Αὐτός ξέρει τό συμφέρον τους.» Τελείωσε. Οἱ ἀδυναμίες ἔρχονται ἀλλά πρέπει νά τίς ξεπερνᾶς.

30. Ἡ οἰκογένεια ἑνός μοναχοῦ δέν λαμβάνει ἕνα δυνατό χτύπημα πού δύσκολα ξεπερνιέται, μέ τήν ἔννοια ὅτι οἱ γονεῖς ἔχουν τά κλασικά ὄνειρα γιά τά παιδιά τους καί ὄχι τόν μοναχισμό συνήθως. Αὐτό πῶς μπορεῖ κανείς πού παίρνει μιά τέτοια ἀπόφαση νά τό ἐκλογικεύσει καί νά τό ἀποδεχτεῖ μέ τήν ἔννοια ὅτι δέν θέλει νά πληγώνει κανέναν. Οἱ γονεῖς θεωρεῖται ὅτι εἶναι στενόμυαλοι ἔχοντας τήν ἰδιότητα τοῦ «γονέα»;

Ἐξαρτᾶται ἀπό τόν γονέα. Νομίζω ὅτι οἱ Ἕλληνες γονεῖς εἶναι πολύ πιό «στενόμυαλοι» σέ σχέση μέ τούς Εὐρωπαίους καί τούς Ἀμερικανούς, μέ τήν ἔννοια ὅτι θέλουν σῴνει καί καλά νά περάσουν στά παιδιά τούς τόν δικό τους τρόπο σκέψης, τά δικά τους ὄνειρα. Ποῦ εἶναι ἡ ἐλευθερία; Τό πιό σωστό θά ἦταν ὁ γονεύς νά διδάξει στά παιδιά του αὐτό πού θεωρεῖ σωστό, ἤ καλύτερα τόν τρόπο διακρίσεως σωστοῦ / λάθους καί νά τά ἀφήνει νά παίρνουν τίς ἀποφάσεις τους. Δέν θέλω νά πληγώνω κανέναν, ἀλλά δέν μπορῶ νά βοηθήσω κάποιον πού πληγώνεται μόνος του. Εἶμαι ἐλεύθερος νά κάνω αὐτό πού θέλω μέ τή ζωή μου.

31. Θεωρεῖτε ὅτι κάποιος θά μποροῦσε νά μονάσει λόγω τῆς κρίσης ἤ λόγω κατάθλιψης καί ὄχι γιατί πραγματικά θά ἤθελε νά μονάσει;

Θά μποροῦσε, ἀλλά θά ἦταν τό μεγαλύτερο λάθος τῆς ζωῆς του. Ὁ μοναχισμός εἶναι ὁ δυσκολότερος δρόμος πρός τήν τελειότητα. Δέν συγκρίνεται μέ κρίσεις καί τετριμμένα προβλήματα. Δηλ. θά ἔφευγαν ἀπό μιά δυσκολία γιά νά πᾶνε σέ 10πλάσια. Εἶναι κάλεσμα, δέν θέλουν / μποροῦν ὅλοι.
Πάντως ὑπήρξαν καί περιπτώσεις ὅπου ὁ ἄνθρωπος πήγε ἀπό λάθος λόγο στό Μοναστήρι, ἀλλά στήν πορεία βρήκε τό δρόμο του. Ἄλλοι γυρίζουν πίσω, ὅπως εἴπαμε.

32. Τό διαδίκτυο - τό παράθυρο τοῦ κόσμου - τό χρησιμοποιεῖτε γιά νά μεταφέρετε τά μηνύματα / διδάγματά σας στόν ἔξω κόσμο;

Ὅπως ὅλα τα πράγματα, ἔτσι καί τό διαδίκτυο δέν εἶναι οὔτε καλό οὔτε κακό. Ἡ χρήση του εἶναι αὐτή πού μπορεῖ νά γίνει καλή ἤ κακή. Ἔχω ἕναν κύκλο ἀνθρώπων μέ τούς ὁποίους ἀνταλλάσσω ἀπόψεις, δέν διδάσκω τίποτα σέ κανέναν. Ὅποιος μέ ρωτήσει θά τοῦ πῶ τή γνώμη μου, ἄν τή θέλει. Δέν μέ ἐνδιαφέρει νά περάσω τή γνώμη μου σέ ἄλλους.

33. Τί θέλουν περισσότερο νά μάθουν ἀπό ἐσᾶς οἱ ἁπλοί ἄνθρωποι; Τί σᾶς ρωτᾶνε ὅταν σᾶς ἐπισκέπτονται καί τί τούς ἀπαντᾶτε ἐσεῖς; Θυμᾶστε κάτι χαρακτηριστικά;

Μακάρι νά ἦταν ἁπλοί οἱ ἄνθρωποι, μακάρι νά ἤμουν ὁ ἴδιος ἁπλός. Μακάριοι οἱ πτωχοί τῷ πνεύματι. Εἶναι τόσο εὐρεῖα ἡ γκάμα τῶν ἐπισκεπτῶν πού δέν μπορεῖ νά κατηγοριοποιηθεῖ τό τί ρωτοῦν. Κλασικές ἐρωτήσεις πάντως: πῶς ἔφυγες ἀπό τόν κόσμο; Εἶναι δύσκολα ἐδῶ; Τί νά κάνω μέ τήν κοπέλα μου, ἔχουμε τό τάδε πρόβλημα; Τί γνώμη ἔχεις γιά τό τάδε βιβλίο; Καί τώρα τελευταία πολύ πολιτική.
Θυμᾶμαι ἕνα Κυπριόπουλο πού μᾶς εἶχε ἐπισκεφτεῖ λόγω ἐρωτικῆς ἀπογοήτευσης ὅπως ἔλεγε, καί ἤθελε νά φύγει κάπου μακρυά γιά νά σκεφτεῖ. Ἦταν ἄθεος ὅπως μου εἶπε, καί κουβαλοῦσε μαζί του τό βιβλίο τοῦ Richard Dawkins «Ἡ περί Θεοῦ αὐταπάτη». Τό ξεφύλλισα μαζί του, γιατί μου τό ζήτησε, καί συζητήσαμε γιά πολλές ὧρες. Προσευχήθηκα πολύ γιά αὐτόν. Τήν ἄλλη χρονιά ξαναῆρθε, καί ὅταν πῆγα νά τοῦ ἀναφέρω κάτι γιά τόν Θεό μου εἶπε: «Μή μοῦ λές τέτοια. Τώρα εἶμαι πιστός Χριστιανός.» Δόξα Σοι Κύριε!
Μερικοί μᾶς λένε τό γεγονός τῆς ζωῆς τους πού τούς ἔκανε νά πιστέψουν.

34. Εἶναι ἐμπειρία ζωῆς κανείς νά σᾶς ἐπισκεφθεῖ; Γιατί κάποιος νά ἔρθει καί τί θά πάρει μαζί του φεύγοντας;

Δέν εἶμαι τόσο ὑπέρ τῆς ἀπόψεως αὐτῆς. Σημασία ἔχει νά ἔχεις καλή προαίρεση καί θέληση νά βρεῖς τήν ἀλήθεια, ὅσο πικρή κι ἄν εἶναι. Τότε μπορεῖς νά ὠφεληθεῖς ἀκόμα καί ἀπό ἕναν «κακό» ἄνθρωπο, ἤ ἀπό ἕνα παιδί ἄς ποῦμε. Ἄν κάποιος θέλει νά ἔρθει γιά πρώτη φορά, νομίζω ὅτι περισσότερο ὀφείλεται στήν περιέργεια, νά δεῖ μιά κοινότητα μέ ἱστορική συνέχεια 1000 καί πλέον