Ψησταριά στον... αρχαιολογικό χώρο του Κελλαρίου στη Θεσσαλονίκη;

από **Madonna** 30/1/2022, 8:17 am

Ψησταριά στον... αρχαιολογικό χώρο του Κελλαρίου στη Θεσσαλονίκη; Kpitol10

ΓΝΩΜΟΔΟΤΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ

Α. ΙΣΤΟΡΙΚΟ

Τέθηκε υπ' όψιν μου, συνοδευόμενο από τον πλήρη φάκελο με τα στοιχεία της υπόθεσης, το εξής σύντομο ιστορικό:

1. Με την ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ.34/13400/421/17-5-1989 (ΦΕΚ Β’ 384/1989) απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού [όπως αυτή διορθώθηκε με την ΥΠΠΟ/ΑΡΧ/Β1/Φ3.4/36310/796/1989 (ΦΕΚ Β 661/1989) όμοια απόφαση] κηρύχθηκε ως αρχαιολογικός χώρος θαλάσσια περιοχή του κόλπου Θεσσαλονίκης, προκειμένου να διαφυλαχθεί η ιστορική και αρχαιολογική μορφή του ορμίσκου που ταυτίζεται με το λιμένα «Κελλάριον» των βυζαντινών χρόνων και το υποβρύχιο φράγμα που τον προστατεύει. Ο αρχαιολογικός χώρος, πέραν της θαλάσσιας περιοχής του Κελλαρίου κόλπου, περιλαμβάνει και χερσαίο τμήμα, του οποίου το όριο ταυτίζεται με την γραμμή του παλαιού αιγιαλού.

2. Στην ως άνω περιοχή έχει ανεγερθεί οικοδομή επί της οδού Θεμ. Σοφούλη αριθ. 64Α. Η οικοδομή αυτή ευρίσκεται εντός του Ο.Τ.143Β του Δήμου Θεσσαλονίκης. Το οικόπεδο όμως επί του οποίου έχει ανεγερθεί η εν λόγω οικοδομή τέμνεται από άκρου εις άκρον και διχοτομείται από το όριο του παλαιού αιγιαλού, το οποίο, όπως αναφέρθηκε, αποτελεί και το όριο του ως άνω κηρυχθέντος αρχαιολογικού χώρου. Έτσι, το ένα τμήμα του οικοπέδου, εμβαδού 444,25 τ.μ., ευρίσκεται εκτός του αρχαιολογικού χώρου και πλησίον αυτού, ενώ το άλλο τμήμα του ίδιου ακινήτου, εμβαδού 253, 99 τ.μ., ευρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός του αρχαιολογικού χώρου.

Το συγκεκριμένο οικόπεδο έχει οικοδομηθεί κατόπιν έκδοσης της υπ’ αριθ. 673/1994 οικοδομικής άδειας. Με την άδεια αυτή επετράπη η ανέγερση της οικοδομής στο τμήμα του ακινήτου εμβαδού, το οποίο ευρίσκεται εκτός του αρχαιολογικού χώρου, ενώ απαγορεύθηκε (όπως ήταν αυτονόητο) οποιαδήποτε εργασία, επέμβαση ή δόμηση στο τμήμα του ίδιου ακινήτου, το οποίο ευρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός του αρχαιολογικού χώρου.

3. Ο ιδιοκτήτης του ισογείου καταστήματος της ως άνω οικοδομής μίσθωσε το κατάστημά του στην εταιρεία με την επωνυμία «ΙΩΑΝΝΗΣ ΧΑΝΤΑΚΗΣ & ΣΙΑ ΟΕ». Η εν λόγω εταιρεία υπέβαλε αίτηση για χορήγηση άδειας λειτουργίας καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος. Με την αίτησή της ζητεί να λειτουργήσει τέτοιου είδους κατάστημα στο ισόγειο του συγκεκριμένου ακινήτου με παράλληλη ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων στον εξωτερικό χώρο του οικοπέδου, που έχει διατεθεί στην αποκλειστική χρήση του ισογείου. Ο συγκεκριμένος όμως χώρος του οικοπέδου ανήκει στο τμήμα του ακινήτου, το οποίο ευρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός του ανακηρυχθέντος αρχαιολογικού χώρου.

4. Σύμφωνα με την διάταξη του άρθρου 10 παρ. 3 του ν. 3028/2002 (βλ. και ν. 4858/20021) η χορήγηση άδειας λειτουργίας (εκτός των λοιπών και) καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος πλησίον αρχαίου επιτρέπεται μόνο μετά από έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Αρχαιολογικού Συμβουλίου. Ως εκ τούτου το αίτημα της ως άνω επιχείρησης να αναπτύξει τραπεζοκαθίσματα στο τμήμα του οικοπέδου, το οποίο ευρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου, εκκρεμεί στις αρμόδιες υπηρεσίες του Υπουργείου Πολιτισμού.

Β. ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ

Εν όψει του ανωτέρω ιστορικού και των σχετικών στοιχείων και εγγράφων που ετέθησαν υπόψη μου, μου τέθηκε το εξής ερώτημα:

Είναι νόμιμο το αίτημα επιχείρησης για λειτουργία καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος με ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων σε τμήμα του ακινήτου, το οποίο ευρίσκεται εξ ολοκλήρου εντός κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου;

Γ. ΑΠΑΝΤΗΣΗ

1. Εισαγωγική προδιάθεση

Προκειμένου να απαντηθεί το ερώτημα θα πρέπει να αποσαφηνιστεί το καθεστώς προστασίας των αρχαιολογικών χώρων, όπως αυτό κατοχυρώνεται στο Σύνταγμα και όπως εξειδικεύεται στην εξαιρετικά αυστηρή σχετική αρχαιολογική νομοθεσία. Θα γίνει εκτενής αναφορά στην πλούσια νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας και στα πορίσματα που συνάγονται από αυτήν για την έκταση και τους όρους προστασίας των κηρυγμένων αρχαιολογικών χώρων.

Στην συνέχεια θα διερευνηθεί το ζήτημα, εάν είναι κατ’ αρχήν νόμιμη, ακόμη και υπό προϋποθέσεις, η καθ’ οιονδήποτε τρόπο χρήση και εκμετάλλευση ακινήτου ή τμήματος αυτού, το οποίο δεν ευρίσκεται απλώς πλησίον αρχαιολογικού χώρου, αλλά εντός αρχαιολογικού χώρου, όπως το ακίνητο της προκείμενης υπόθεσης. Υπό την έννοια αυτή θα εξετασθεί, εάν η ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων εντός αρχαιολογικού χώρου από κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος είναι κατ’ αρχήν υφ’ οιεσδήποτε συνθήκες επιτρεπτή.

Τέλος θα εκτεθούν αναλυτικώς οι όροι και οι προϋποθέσεις για την έγκριση αδείας για λειτουργία εμπορικών επιχειρήσεων, όταν αυτές ευρίσκονται πλησίον (και όχι εντός) κηρυγμένου αρχαιολογικού χώρου. Θα εξετασθεί λοιπόν ποιες αυστηρές προϋποθέσεις τάσσονται από την σχετική νομοθεσία και νομολογία για την λειτουργία καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος πλησίον αρχαιολογικού χώρου.

Επειδή όμως η αιτούμενη εν προκειμένω άδεια αφορά στην εκμετάλλευση (ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων) τμήματος ακινήτου που ευρίσκεται εντός (και όχι πλησίον) αρχαιολογικού χώρου, η έρευνα αυτή αποκλειστικό σκοπό έχει να αναδείξει τις διαφορές και τις ομοιότητες μεταξύ των δύο καθεστώτων προστασίας, δηλαδή της προστασίας περιοχών πλησίον και περιοχών εντός αρχαιολογικών χώρων. Εάν η εξέταση του εν λόγω ζητήματος αναδείξει ότι δεν είναι ανεπίτρεπτη η ανάπτυξη τραπεζοκαθισμάτων ακόμη και σε ακίνητα πλησίον αρχαιολογικού χώρου, τότε θα αναδειχθούν με μεγαλύτερη ένταση οι περιορισμοί που επιβάλλονται σε ακίνητα εντός αρχαιολογικού χώρου.

2. Η συνταγματική προστασία των αρχαίων και των αρχαιολογικών χώρων

Όπως έχει κριθεί, με τις διατάξεις του άρθρου 24 παρ. 1 και 6 του Συντάγματος καθιερώνεται αυξημένη προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος, δηλαδή των μνημείων και των λοιπών πολιτιστικών στοιχείων και αγαθών που προέρχονται από την ανθρώπινη δραστηριότητα και συνθέτουν, λόγω της ιστορικής, καλλιτεχνικής ή επιστημονικής σημασίας τους, την εν γένει πολιτιστική κληρονομιά της χώρας [1]. Η προστασία αυτή περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, την διατήρηση στο διηνεκές αναλλοίωτων των εν λόγω πολιτιστικών στοιχείων και του χώρου που είναι αναγκαίος για την ανάδειξή τους σε ιστορική, αισθητική, και λειτουργική ενότητα [2].

......................................................

1 Βλ. ΣτΕ 655/2017, 3004/2015, 978/2012.

2 Βλ. ΣτΕ 3004/2015, 3735/2013, 569/2012. 4

..................................................................................................................

Έτσι, το προστατευτικό πεδίο των ως άνω συνταγματικών διατάξεων καλύπτει και εφαρμόζεται και στους αρχαιολογικούς χώρους3. Εξάλλου, κατά την έννοια των ίδιων διατάξεων, κάθε επέμβαση επί και πλησίον αρχαίου ή εντός αρχαιολογικού χώρου, ή ιστορικού τόπου πρέπει κατ’ αρχήν να αποβλέπει στην προστασία και στην ανάδειξή του, να ενεργείται δε ενόψει των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών και του είδους των προστατευτέων ευρημάτων και επί τη βάσει των δεδομένων της αρχαιολογικής επιστήμης απαγορευμένων επεμβάσεων και χρήσεων μη συμβατών προς την κατά προορισμό χρήση των αρχαίων ή του αρχαιολογικού χώρου4.

3 Βλ. και την διάταξη του άρθρου 12 παρ. 4 του ν. 3028/2002, καθώς και την αντίστοιχη του κωδικοποιητικού ν. 4858/2021 (εφεξής η παραπομπή στις όμοιες και αντίστοιχες διατάξεις του ν. 4858/2021 θα εννοείται και θα παραλείπεται).

...........................................................

4 Βλ. ΣτΕ Ολομ. 676/2005, 3454/2004, ΣτΕ 655/2017, 3004/2015, 575/2012, 569/2012.

5 Βλ. ΣτΕ 887/2019.

6 Βλ. ΣτΕ 2224/2008, 2345/2014.

7 Βλ. την διάταξη του άρθρου 2 παρ. 2 εδ. β’ του ν. 3028/2002.

......................................................

Από τα ως άνω νομολογιακά πορίσματα συνάγεται ότι με την διάταξη του άρθρου 24 του Συντάγματος καθιερώνεται η αυξημένη προστασία, όχι μόνον των μνημείων, αλλά και των αρχαιολογικών χώρων, ήτοι των εκτάσεων που περιέχουν αρχαία μνημεία καθώς και το απαραίτητο ελεύθερο περιβάλλον που επιτρέπει την ανάδειξή τους σε ιστορική, λειτουργική και αισθητική ενότητα5. Ο νομοθέτης, εξειδικεύοντας την σχετική συνταγματική επιταγή για προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και για διατήρηση στο διηνεκές αναλλοίωτων τόσο των μνημείων όσο και κάθε στοιχείου του πολιτιστικού περιβάλλοντος6, προέβλεψε τον καθορισμό του αναγκαίου χώρου για την προστασία των αρχαίων μνημείων και την υπαγωγή τους σε ειδικό κανονιστικό καθεστώς, με σκοπό την αποτροπή του κινδύνου βλάβης ή αλλοίωσης των μνημείων από εξωτερικές επιδράσεις καθώς επίσης και την αισθητική προβολή και ανάδειξή τους.

3. Το προστατευτικό καθεστώς που θεσπίζει η αρχαιολογική νομοθεσία για τους αρχαιολογικούς χώρους

Η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος οργανώνεται και εξειδικεύεται με τις διατάξεις του ν. 3028/2002 «για την προστασία των Αρχαιοτήτων και εν γένει της Πολιτιστικής Κληρονομιάς», όπως αυτές κωδικοποιήθηκαν και ισχύουν με τον ν. 4858/2021. Για την εφαρμογή των διατάξεων του εν λόγω νόμου «ως μνημεία νοούνται όλα τα πολιτιστικά αγαθά που αποτελούν υλικές μαρτυρίες και ανήκουν στην πολιτιστική κληρονομιά της Χώρας και των οποίων επιβάλλεται η ειδικότερη προστασία»7. Περαιτέρω «ως αρχαία μνημεία ή αρχαία νοούνται όλα τα πολιτιστικά αγαθά που ανάγονται στους προϊστορικούς, αρχαίους, βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς χρόνους και χρονολογούνται έως και το 1830, με την επιφύλαξη των διατάξεων του άρθρου 20. Στα αρχαία μνημεία συμπεριλαμβάνονται σπήλαια και παλαιοντολογικά κατάλοιπα για τα οποία υπάρχουν ενδείξεις ότι συνδέονται με την ανθρώπινη ύπαρξη»8.

......................................................

8 Βλ. την διάταξη του άρθρου 2 παρ. 2 εδ. β’ περ. αα’ του ν. 3028/2002.

9 Βλ. την διάταξη του άρθρου 2 παρ. 2 εδ. β’ περ. γγ’ του ν. 3028/2002.

10 Βλ. την διάταξη του άρθρο 6 παρ. 1 εδ. α’ του ν. 3028/2002.

11 Βλ. την διάταξη του άρθρου 2 παρ. 2 εδ. γ’ του ν. 3028/2002.

12 Βλ. την διάταξη του άρθρου 14 παρ. 1 του ν. 3028/2002.

13 Βλ. την διάταξη του άρθρου 15 παρ. 1 του ν. 3028/2002.

.............................................................................

Επίσης, κατά την έννοια του νόμου «ως ακίνητα μνημεία νοούνται τα μνημεία που υπήρξαν συνδεδεμένα με το έδαφος και παραμένουν σε αυτό ή στο βυθό της θάλασσας ή στον πυθμένα λιμνών και ποταμών, καθώς και τα μνημεία που βρίσκονται στο έδαφος ή στο βυθό της θάλασσας ή στον πυθμένα λιμνών ή ποταμών και δεν είναι δυνατόν να μετακινηθούν χωρίς βλάβη της αξίας τους ως μαρτυριών. Στα ακίνητα μνημεία συμπεριλαμβάνονται οι εγκαταστάσεις, οι κατασκευές και τα διακοσμητικά και λοιπά στοιχεία που αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα τους, καθώς και το άμεσο περιβάλλον τους»9. Τα αρχαία που χρονολογούνται έως και το 1830 περιλαμβάνονται στα ως άνω ακίνητα μνημεία10.

Σύμφωνα με τον νόμο «ως αρχαιολογικοί χώροι νοούνται εκτάσεις στην ξηρά ή στην θάλασσα ή στις λίμνες ή στους ποταμούς, οι οποίες περιέχουν ή στις οποίες υπάρχουν ενδείξεις ότι περιέχονται αρχαία μνημεία ή αποτέλεσαν ή υπάρχουν ενδείξεις ότι αποτέλεσαν από τους αρχαιοτάτους χρόνους έως και το 1830 μνημειακά οικιστικά ή ταφικά σύνολα. Οι αρχαιολογικοί χώροι περιλαμβάνουν και το απαραίτητο ελεύθερο περιβάλλον που επιτρέπει στα σωζόμενα μνημεία να συντίθενται σε ιστορική, αισθητική και λειτουργική ενότητα»11.

Με την ως άνω έννοια όλες οι προστατευτικές ρυθμίσεις του ν. 3028/2002 (και ήδη ν. 4858/2021) εφαρμόζονται και στους αρχαιολογικούς χώρους που βρίσκονται εντός σχεδίου πόλεως ή των ορίων νομίμως υφισταμένων ενεργών οικισμών12. Ομοίως εφαρμόζονται και στους ενάλιους αρχαιολογικούς χώρους, στους οποίους απαγορεύεται η αλιεία, η αγκυροβολία και η υποβρύχια δραστηριότητα με αναπνευστικές συσκευές, εκτός αν έχει χορηγηθεί άδεια του Υπουργού Πολιτισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου13.

Η προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς της Χώρας συνίσταται κυρίως στην διατήρηση και στην αποτροπή της καταστροφής, της αλλοίωσης και γενικά κάθε άμεσης ή έμμεσης βλάβης των μνημείων και των αρχαιολογικών χώρων με την ως άνω έννοια14. Έτσι, απαγορεύεται κάθε ενέργεια σε ακίνητο μνημείο, η οποία είναι δυνατόν να επιφέρει με άμεσο ή έμμεσο τρόπο καταστροφή, βλάβη, ρύπανση ή αλλοίωση της μορφής του15. Μάλιστα με ρητή νομοθετική πρόβλεψη όλες οι ως άνω ρυθμίσεις που έχουν τεθεί για την αποτελεσματική προστασία των μνημείων εφαρμόζονται αναλόγως και για τους αρχαιολογικούς χώρους16.

..............................................................

14 Βλ. την διάταξη του άρθρου 3 παρ. 1 εδ. β’ του ν. 3028/2002.

15 Βλ. την διάταξη του άρθρου 10 παρ. 1 του ν. 3028/2002.

16 Βλ. την διάταξη του άρθρου 12 παρ. 4 του ν. 3028/2002.

17 Βλ. την διάταξη του άρθρου 10 παρ. 3 του ν. 3028/2002. Στην ίδια διάταξη ορίζεται ότι με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και των κατά περίπτωση συναρμόδιων Υπουργών μπορεί να καθορίζονται κριτήρια, διαδικασίες ελέγχου και κάθε άλλη λεπτομέρεια για την εφαρμογή της παρούσας διαδικασίας.

18 Βλ. την διάταξη του άρθρου 10 παρ. 6 του ν. 3028/2002.

19 Βλ. ΣτΕ 3856/2006.

20 Βλ. ΣτΕ 3723/2005.

......................................................................................

Ιδίως η εγκατάσταση ή η λειτουργία βιομηχανικής, βιοτεχνικής ή εμπορικής επιχείρησης, η τοποθέτηση τηλεπικοινωνιακών ή άλλων εγκαταστάσεων, η επιχείρηση οποιουδήποτε τεχνικού ή άλλου έργου ή εργασίας, καθώς και η οικοδομική δραστηριότητα πλησίον αρχαίου επιτρέπεται μόνο μετά από έγκριση του Υπουργού Πολιτισμού, η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου. Η έγκριση χορηγείται εάν η απόσταση από ακίνητο μνημείο ή η σχέση με αυτό είναι τέτοια ώστε να μην κινδυνεύει να επέλθει άμεση ή έμμεση βλάβη αυτού λόγω του χαρακτήρα του έργου ή της επιχείρησης ή της εργασίας17.

Στις περιπτώσεις δε που απαιτείται, η έγκριση αυτή προηγείται από τις άδειες άλλων αρχών που αφορούν την επιχείρηση ή την εκτέλεση του έργου ή της εργασίας και τα στοιχεία της αναγράφονται με ποινή ακυρότητας στις άδειες αυτές. Η έγκριση χορηγείται μέσα σε τρεις (3) μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης. Ειδικά για αιτήματα αδειοδοτήσεων καταστημάτων λιανικής πώλησης υγειονομικού ενδιαφέροντος, η ανωτέρω έγκριση χορηγείται μέσα σε δύο (2) μήνες από την υποβολή της σχετικής αίτησης18.

4. Η έκταση προστασίας των αρχαιολογικών χώρων

Η κήρυξη ορισμένου χώρου ως αρχαιολογικού αποτελεί ουσιαστικά οριοθέτηση της έκτασης που είναι αναγκαία αφενός μεν για την ανάδειξη των αρχαίων μνημείων που βρίσκονται εντός αυτής19 και αφετέρου δε για την διεξαγωγή των απαραίτητων για την ανακάλυψη νέων ευρημάτων αρχαιολογικών ερευνών20. Με την έννοια αυτή η οριοθέτηση του αρχαιολογικού χώρου μπορεί να περιλαμβάνει και ακίνητα, στα οποία δεν έχουν μεν ανευρεθεί αρχαιότητες, λόγω όμως της άμεσης γειτνίασης ή των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών τους ή πάντως της ιδιαίτερης σχέσης τους με τον χώρο, όπου ανευρέθηκαν οι αρχαιότητες, κρίνεται ότι πρέπει να ενταχθούν σε αυτόν, για την προστασία ή την ανάδειξη του όλου αρχαιολογικού χώρου21. Έτσι, με τις σχετικές διατάξεις του ν. 3028/2002 (βλ. και ν. 4858/2021) εξειδικεύεται η συνταγματική επιταγή για την αυξημένη προστασία των αρχαιολογικών χώρων, οι οποίοι ακριβώς αποτελούν το απαραίτητο ελεύθερο περιβάλλον που επιτρέπει στα ακίνητα μνημεία να αναδεικνύονται22.

............................................................................................

21 Βλ. ΣτΕ 3236/2014, 4447/2013, 1464/2009, 1924/2008, 896/2005, 3285/2004.

22 Βλ. ΣτΕ 590/2016, 3236/2014, 4447/2013, 3041/2011.

23 Βλ. ΣτΕ 3064/2015, 3004/2015, 575/2012.

24 Βλ. ΣτΕ 415/2017 1378/2016, 293/2010.

25 Βλ. ΣτΕ 3064/2015, 3004/2015, 569/2012, 3723/2005, 565/2005.

26 Βλ. ΣτΕ 3004/2015, 4460/2005.

27 Βλ. ΣτΕ 415/2017, 1378/2016, 569/2012.

................................................................................................................

Από την άλλη πλευρά και οι διατάξεις του ν. 3028/2002 (όπως κωδικοποιήθηκαν με τον ν. 4858/2021) πρέπει να ερμηνεύονται πάντοτε με γνώμονα την αυξημένη προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος που εισάγεται με τις ήδη αναφερθείσες συνταγματικές διατάξεις. Ως εκ τούτου γίνεται δεκτό ότι επιβάλλεται στην Διοίκηση η λήψη κάθε μέτρου το οποίο κρίνεται αρμοδίως ως πρόσφορο για την προστασία, όχι μόνον των αρχαίων και νεωτέρων μνημείων, αλλά και των αρχαιολογικών χώρων. Η προστασία αυτή, όπως έχει εκτεθεί, συνίσταται, μεταξύ άλλων, στην διατήρηση των στοιχείων του πολιτιστικού περιβάλλοντος αναλλοίωτων στο διηνεκές23.

Εξάλλου, κατά την έννοια των ανωτέρω διατάξεων, επεμβάσεις πλησίον αρχαίου μνημείου ή πλησίον των ορίων κηρυχθέντος αρχαιολογικού χώρου, οι οποίες αποτελούν ειδικότερη περίπτωση επεμβάσεως24, επιτρέπονται μόνο κατόπιν εγκρίσεως του Υπουργού Πολιτισμού, ύστερα από γνώμη του Αρχαιολογικού Συμβουλίου, εφόσον δεν επέρχεται κίνδυνος άμεσης ή έμμεσης βλάβης, όχι μόνο ενός ή περισσοτέρων από τα σωζόμενα μνημεία, εμφανή ή μη, αλλά και του ελεύθερου χώρου που τα περιβάλλει25.

Περαιτέρω, ο Υπουργός Πολιτισμού, προκειμένου να χορηγήσει την έγκρισή του για την εκτέλεση ενός έργου ή για την ανάπτυξη μίας δραστηριότητας πλησίον αρχαίων μνημείων, έγκριση, η οποία αποτελεί προϋπόθεση για την έκδοση αδειών άλλων διοικητικών αρχών26, αξιολογεί τα χαρακτηριστικά της δραστηριότητας αυτής και εκτιμά τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις που η δραστηριότητα θα έχει στα ακίνητα μνημεία και στον αναγκαίο για την ανάδειξή τους χώρο, δηλαδή στα αγαθά που εμπίπτουν στο προστατευτικό πεδίο της αρχαιολογικής νομοθεσίας27. Το ίδιο ισχύει και για την χορήγηση έγκρισης για την ανάπτυξη μίας δραστηριότητας πλησίον αρχαιολογικού χώρου28.

...............................................................

28 Όπως ήδη αναφέρθηκε όλες οι ρυθμίσεις που έχουν τεθεί για την αποτελεσματική προστασία των μνημείων εφαρμόζονται αναλόγως και για τους αρχαιολογικούς χώρους (βλ. την διάταξη του άρθρου 12 παρ. 4 του ν. 3028/2002).

29 Βλ. ΣτΕ 415/2017, 569/2012.

30 Βλ. ΣτΕ 3004/2015, 3735/2013.

31 Βλ. την διάταξη του άρθρου 14 παρ. 1 του ν. 3028/2002.

...............................................................

Η κρίση δε του Υπουργού Πολιτισμού πρέπει, για να είναι πλήρης, να περιέχει κατά την οικεία νομολογία τουλάχιστον τα εξής στοιχεία: (α) περιγραφή των προστατευτέων αρχαίων μνημείων, (β) περιγραφή του προς εκτέλεση έργου ή της μέλλουσας να επιχειρηθεί δραστηριότητας και (γ) τεκμηριωμένη εκτίμηση των επιπτώσεων του έργου ή της δραστηριότητας επί των αρχαίων και του περιβάλλοντος αυτά χώρου. Η αιτιολογία βέβαια αυτή, αν δεν περιέχεται στην ίδια την απόφαση, οφείλει να προκύπτει τουλάχιστον από σαφείς, ειδικές και συγκεκριμένες κρίσεις που θα περιέχονται τουλάχιστον στην γνωμοδότηση του αρχαιολογικού συμβουλίου, η οποία συνοδεύει την απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού29.

Στην περίπτωση του περιβάλλοντος χώρου των μνημείων, προστατευτέο στοιχείο συνιστά και η ανεμπόδιστη θέαση αυτών, αλλά και ο χαρακτήρας και η φυσιογνωμία της ευρύτερης περιοχής, η οποία τελεί σε άμεση οπτική επαφή με τα μνημεία και είναι αναγκαία για την ανάδειξή τους. Συνεπώς, πρέπει να ερευνάται και εάν η απόσταση του έργου από το μνημείο ή η σχέση του με αυτό, ενόψει των μορφολογικών του στοιχείων είναι τέτοια, ώστε να διασφαλίζεται η αναλλοίωτη έποψη του μνημείου και η ακεραιότητα του αναγκαίου για την ανάδειξή του σε ιστορική, αισθητική και λειτουργική ενότητα του περιβάλλοντος χώρου30. Είναι δε αυτονόητο ότι η ως άνω περιγραφόμενη προστασία είναι σαφώς εντονότερη στις περιπτώσεις κατά τις οποίες δεν προστατεύεται απλώς ο περιβάλλον το μνημείο χώρος, αλλά έχει κηρυχθεί και οριοθετηθεί συγκεκριμένος αρχαιολογικός χώρος.

5. Οι όροι και οι προϋποθέσεις αρχαιολογικής αδειοδότησης δραστηριοτήτων εντός των ορίων κηρυχθέντων και οριοθετηθέντων αρχαιολογικών χώρων που βρίσκονται εντός σχεδίου πόλεως

Στους αρχαιολογικούς χώρους που βρίσκονται εντός σχεδίου πόλεως ή εντός των ορίων νομίμως υφισταμένων ενεργών οικισμών εφαρμόζονται, όπως ήδη αναφέρθηκε, όλες οι προστατευτικές ρυθμίσεις του ν. 3028/2002 (και ήδη ν. 4858/2021), ενισχυμένες από επιπλέον εγγυήσεις31. Στους παραπάνω αρχαιολογικούς χώρους απαγορεύονται δραστηριότητες, καθώς και χρήσεις των κτισμάτων, των ελεύθερων χώρων τους και των κοινόχρηστων χώρων, οι οποίες δεν εναρμονίζονται με τον χαρακτήρα και την δομή των επί μέρους κτισμάτων ή χώρων ή του συνόλου. Για τον καθορισμό της χρήσης κτίσματος ή ελεύθερου χώρου αυτού ή κοινόχρηστου χώρου απαιτείται άδεια που χορηγείται με απόφαση του Υπουργού Πολιτισμού και η οποία εκδίδεται ύστερα από γνώμη του Συμβουλίου32.

..........................................................................................................

32 Βλ. την διάταξη του άρθρου 14 παρ. 5 του ν. 3028/2002.

33 Βλ. ΣτΕ 565/2018, 2500/2009, 3406/2001.

34 Βλ. ΣτΕ 565/2018, 4060/2015, 3350/2014, 2500/2009.

35 Βλ. ΣτΕ 565/2018, 3350, 4351/2014, 4757/2011, 3406/2001.

36 Βλ. ΣτΕ 4757/2011, 2500/2009, 3406/2001.

37 Βλ. ΣτΕ 1029, 1030, 2526/2020.

..............................................................................

Ως εκ τούτου στους αρχαιολογικούς χώρους που βρίσκονται εντός σχεδίου πόλεως ή εντός των ορίων νομίμως υφισταμένων ενεργών οικισμών οι εφαρμοζόμενες διατάξεις απαγορεύουν επεμβάσεις ή χρήσεις οι οποίες είναι δυνατόν να επιφέρουν, αμέσως ή εμμέσως, καταστροφή, βλάβη ή αλλοίωση του χαρακτήρα των εν λόγω αρχαιολογικών χώρων. Σε κάθε δε περίπτωση, για την εκτέλεση οποιουδήποτε έργου ή για τον καθορισμό συγκεκριμένης χρήσεως στα κτίσματα ή στους ελεύθερους χώρους εντός των αρχαιολογικών αυτών χώρων απαιτείται προηγούμενη άδεια του Υπουργού Πολιτισμού, ύστερα από γνώμη του οικείου συμβουλίου33. Ο Υπουργός Πολιτισμού, προκειμένου να χορηγήσει την έγκριση (άδεια) για την εκτέλεση του έργου ή για την συγκεκριμένη χρήση ή εκμετάλλευση κτιρίου, που βρίσκεται σε αρχαιολογικό χώρο εντός σχεδίου πόλεως ή σε οικισμό, αξιολογεί τα χαρακτηριστικά του έργου, της χρήσης ή της εκμετάλλευσης και εκτιμά τις άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις που θα έχουν στον εν λόγω αρχαιολογικό χώρο, δηλαδή στο αγαθό που εμπίπτει στο πεδίο προστασίας34.

Ωστόσο, η αιτιολογία της ως άνω χορηγούμενης άδειας δεν αρκεί να περιέχει μόνον την περιγραφή του προς εκτέλεση έργου ή της επιτρεπόμενης χρήσεως και την εκτίμηση των επιπτώσεών τους, για να είναι πλήρης35. Αντιθέτως οφείλει επιπλέον η Διοίκηση, κατά την εξέταση σχετικού αιτήματος, να ερευνά περαιτέρω αν οι τυχόν δυσμενείς επιπτώσεις μπορούν να εξουδετερωθούν με την επιβολή όρων και περιορισμών και, σε καταφατική περίπτωση, να επιβάλλει τους αναγκαίους κατά περίπτωση όρους κατά τη χορήγηση της εγκρίσεως36.

Από τις ως άνω ρυθμίσεις συνάγεται ότι πράγματι στους αρχαιολογικούς χώρους, που βρίσκονται εντός σχεδίου πόλεως ή εντός ενεργών οικισμών, όλες οι προστατευτικές διατάξεις του νόμου εφαρμόζονται αυστηρότερα και ενισχυμένες από επιπλέον εγγυήσεις, καθόσον οι ιδιαιτερότητές τους αυξάνουν τον κίνδυνο δημιουργίας πραγματικών καταστάσεων μη δεκτικών ανατροπής37. Προβλέπονται λοιπόν πρόσθετοι όροι και αυστηρότερες προϋποθέσεις για την αδειοδότηση δραστηριοτήτων ή εκμεταλλεύσεων εντός τέτοιων αρχαιολογικών χώρων. Η πιο σημαντική δε πτυχή της ως άνω πρόσθετης προστασίας έγκειται στον όρο ότι κάθε επέμβαση εντός (και όχι απλώς πλησίον) αρχαιολογικού χώρου πρέπει κατ’ αρχήν να αποβλέπει μόνον στην προστασία και στην ανάδειξή του, και άρα είναι κατ’ αρχήν απαγορευμένες οι επεμβάσεις και οι χρήσεις, οι οποίες δεν είναι συμβατές προς την κατά προορισμό χρήση των αρχαίων ή του αρχαιολογικού χώρου38.

.................................................................................................

38 Βλ. ΣτΕ Ολομ. 676/2005, 3454/2004, ΣτΕ 655/2017, 3004/2015, 575/2012, 569/2012.

39 Βλ. την ήδη αναφερθείσα διάταξη του άρθρου 10 παρ. 3 του ν. 3028/2002.

.......................................................................

Ειδικώς δε η εγκατάσταση και λειτουργία εμπορικής επιχειρήσεως, όπως τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, όχι απλώς πλησίον αρχαίων μνημείων ή αρχαιολογικών χώρων, αλλά εντός τέτοιων αρχαιολογικών χώρων, είναι με την έννοια αυτή κατ’ αρχήν απαγορευμένη. Και τούτο, διότι η λειτουργία καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος εντός αρχαιολογικού χώρου δεν συμβάλλει, αντιθέτως εμποδίζει, την προστασία και ανάδειξή του, ενώ η χρήση του αρχαιολογικού χώρου για τον σκοπό αυτόν δεν είναι σε καμία περίπτωση συμβατή με τον προορισμό του. Ακόμη δε και αν γίνει δεκτό ότι εντός αρχαιολογικών χώρων, και παρά την κατ’ αρχήν απαγόρευση, επιτρέπεται η λειτουργία εμπορικών δραστηριοτήτων, έστω και μόνον κατ’ εξαίρεση και υφ’ ειδικών όρων (επιτρεπόμενη μετά από ειδικώς αιτιολογημένη έγκριση), και πάλι στην εξαίρεση αυτή δεν θα μπορούσαν να υπαχθούν τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, κυρίως λόγω της φύσεως της δραστηριότητάς τους.

6. Οι όροι και οι προϋποθέσεις αρχαιολογικής αδειοδότησης δραστηριοτήτων πλησίον των ορίων κηρυχθέντων και οριοθετηθέντων αρχαιολογικών χώρων.

Σύμφωνα με τις ήδη εκτεθείσες ρυθμίσεις39 πρόκριμα και αναγκαίο όρο για την εγκατάσταση οιασδήποτε δραστηριότητας καθώς και για την εκτέλεση οιασδήποτε εργασίας σε χώρους που βρίσκονται πλησίον των μνημείων ή των ορίων κηρυχθέντων και οριοθετηθέντων αρχαιολογικών χώρων, και άρα έχουν υπαχθεί στο οικείο προστατευτικό καθεστώς, αποτελεί η προηγούμενη αδειοδότηση από το αρμόδιο προς τούτο όργανο, ήτοι τον Υπουργό Πολιτισμού. Οι όροι και οι προϋποθέσεις για την αρχαιολογική αδειοδότηση εξειδικεύονται από τις οικείες διατάξεις με την επίκληση συγκεκριμένων και ειδικότερων κριτηρίων, τα οποία θα πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν και να αξιολογούνται για την διαμόρφωση της σχετικής κρίσης του αρμοδίου οργάνου. Όλες ωστόσο οι προϋποθέσεις για την χορήγηση της απαιτούμενης άδειας εξαρτώνται από την διαπίστωση ότι ενόψει της απόστασης της υπό αδειοδότηση δραστηριότητας ή λειτουργίας δεν επαπειλείται η επέλευση άμεσης ή έμμεσης βλάβης του προστατευόμενου μνημείου ή αρχαιολογικού χώρου.

Πιο συγκεκριμένα, οι εν λόγω προϋποθέσεις, όπως έχουν κατά κύριο λόγο αποσαφηνισθεί και οριοθετηθεί από την νομολογία στο πλαίσιο διαφορών που ανέκυψαν από την αδειοδότηση δραστηριοτήτων, συνέχονται με την απόσταση της δραστηριότητας από το μνημείο ή τον αρχαιολογικό χώρο, αφού αφορούν σε εγκαταστάσεις εκτός και πλησίον αρχαιολογικού χώρου. Καταρχάς λοιπόν η προβλεπόμενη έγκριση χορηγείται, εάν η απόσταση από το ακίνητο μνημείο ή τα όρια του αρχαιολογικού χώρου ή η σχέση της δραστηριότητας με αυτά είναι τέτοια ώστε να μην κινδυνεύει να επέλθει άμεση ή έμμεση βλάβη τόσο στο ίδιο το μνημείο όσο και στον αρχαιολογικό χώρο του40. Ειδικότερα δε η απαιτούμενη κατά τα ανωτέρω άδεια χορηγείται, εφόσον δεν επέρχεται κίνδυνος είτε άμεσης είτε έμμεσης βλάβης από άποψη ασφαλείας και από άποψη αισθητικής των προστατευόμενων μνημείων, εμφανών ή μη, ή των οριοθετημένων αρχαιολογικών χώρων41.

..................................................................................................

40 Βλ. ΣτΕ 3004/2015, 2331/2009, 3824/2007.

41 Βλ. ΣτΕ 3723/2005, 565/2005, 3700/2000, 4460/2005,1365/2001.

42 Βλ. ΣτΕ 2103/2019.

43 Βλ. ΣτΕ 2598/2019.

......................................................................................................

Σύμφωνα δε με την νομολογία μεταξύ των προστατευόμενων στοιχείων του περιβάλλοντος χώρου των μνημείων περιλαμβάνεται και η ανεμπόδιστη θέαση αυτών, αλλά και ο χαρακτήρας και η φυσιογνωμία της ευρύτερης περιοχής, η οποία τελεί σε άμεση οπτική επαφή με τα μνημεία και είναι αναγκαία για την ανάδειξή τους42. Ως εκ τούτου στην περίπτωση αυτή θα πρέπει να ερευνάται εάν η απόσταση του έργου από το μνημείο ή η σχέση του με τον αρχαιολογικό χώρο, ενόψει των μορφολογικών τους στοιχείων, είναι τέτοια ώστε να διασφαλίζεται η αναλλοίωτη έποψη του μνημείου και η ακεραιότητα του αναγκαίου για την ανάδειξή του αρχαιολογικού χώρου. Υπό την ανωτέρω έννοια ως απαγορευμένες νοούνται και οι επεμβάσεις πλησίον του μνημείου ή των ορίων του αρχαιολογικού χώρου, οι οποίες δύνανται να επιφέρουν την άμεση, ή έστω και έμμεση, αισθητική βλάβη του προστατευόμενου αρχαιολογικού χώρου43.

Συστηματοποιώντας τις ανωτέρω νομολογιακές θέσεις, συνάγεται ότι ως απαγορευμένες επεμβάσεις νοούνται εκείνες που δύνανται να προκαλέσουν βλάβη, η οποία διακρίνεται σε άμεση και έμμεση, στα προστατευόμενα μνημεία ή στο περιβάλλοντα χώρο τους. Κατά λογική και νομική αναγκαιότητα η αμεσότητα της επαπειλούμενης βλάβης συναρτάται με την εγγύτητα των προστατευομένων μνημείων ή αρχαιοτήτων από την υπό αδειοδότηση δραστηριότητα ή εγκατάσταση.

Έτσι, η άμεση βλάβη, συνιστάμενη στην καταστροφή ή αλλοίωση των μνημείων ή αρχαιοτήτων προϋποθέτει κατά την κοινή λογική και πείρα την άμεση γειτνίαση των ακινήτων στα οποία επιχειρούνται οι σχετικές επεμβάσεις με τα προστατευόμενα μνημεία ή στα όρια των αρχαιολογικών χώρων. Ως εκ τούτου άμεση βλάβη δύναται να επαπειλείται στην περίπτωση που οι προς αδειοδότηση δραστηριότητες ή έργα βρίσκονται σε άμεση εγγύτητα με τα προστατευόμενα μνημεία και αρχαία.

Περαιτέρω, ως έμμεση βλάβη, η οποία αποκλείει την παροχή της προβλεπόμενης έγκρισης, νοείται εκείνη που κατά κύριο λόγο συναρτάται με την αισθητική του προστατευόμενου χώρου. Η έμμεση αυτή βλάβη συνίσταται είτε στην παρεμπόδιση της θέασης του εν λόγω χώρου είτε στην αισθητική αλλοίωση και υποβάθμισή του. Και στην περίπτωση αυτή κατά λογική και νομική αναγκαιότητα η υπό αδειοδότηση δραστηριότητα ή έργο θα πρέπει να βρίσκεται σε τέτοια απόσταση από τους προστατευόμενους χώρους ώστε να είναι ορατή και κατ’ επέκταση να δύναται πράγματι να επιφέρει την σχετική βλάβη.

Περαιτέρω, στο πλαίσιο εξέτασης των σχετικών αιτημάτων των ενδιαφερομένων η διοίκηση οφείλει να κρίνει εάν οι τυχόν δυσμενείς επιπτώσεις μπορούν να εξουδετερωθούν με την τήρηση όρων και περιορισμών και σε καταφατική περίπτωση να χορηγήσει την αιτούμενη έγκριση, επιβάλλοντας τους αναγκαίους κατά την κρίση της όρους44. Στο πλαίσιο λοιπόν των ανωτέρω γίνεται παγίως δεκτό ότι η επιβολή των κατάλληλων, κατά την κρίση της διοίκησης, όρων και περιορισμών κατά την εκτέλεση ορισμένου έργου, οι οποίοι εξουδετερώνουν τις τυχόν επιβλαβείς για τα προστατευόμενα μνημεία συνέπειες είναι απολύτως συμβατή με τους σκοπούς της αρχαιολογικής νομοθεσίας και κατ’ επέκταση δεν θα μπορούσε να επάγεται κανένα ελάττωμα επί του κύρους της σχετικής αδείας45.

......................................................................................

44 Βλ. ΣτΕ 3108/2015, 3077/2010.

45 Βλ. ΣτΕ 618/2018, 4160/2015, 168/2012.

................................................................

Συνεπώς η εγκατάσταση και λειτουργία εμπορικής επιχειρήσεως, όχι εντός αρχαιολογικών χώρων, αλλά πλησίον των μνημείων ή των ορίων του αρχαιολογικού χώρου, είναι επιτρεπτή, εφόσον δεν προκαλείται άμεση ή έμμεση βλάβη στο μνημείο ή στον αρχαιολογικό του χώρο. Ωστόσο ειδικώς για τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος η πλήρωση των ως άνω προϋποθέσεων είναι εξαιρετικά δυσχερής, όταν η απόστασή τους από το μνημείο ή τα όρια του αρχαιολογικού χώρου είναι εξαιρετικά μικρή και ιδίως όταν το κατάστημα έρχεται σε άμεση οπτική επαφή με το μνημείο ή γειτνιάζει ή είναι όμορο με τα όρια του αρχαιολογικού χώρου. Και τούτο, διότι στην περίπτωση των καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος οι σχετικές δραστηριότητες και λειτουργίες προκαλούν κατά την κοινή πείρα άμεση αισθητική αλλοίωση στον όμορο αρχαιολογικό χώρο, ενώ προσβάλλουν άμεσα (και εν πάση περιπτώσει έμμεσα) τον χαρακτήρα και την φυσιογνωμία όχι μόνον του μνημείου αλλά και του περιβάλλοντος αυτού αρχαιολογικού χώρου. Μόνη περίπτωση σύννομης λειτουργίας καταστήματος υγειονομικού ενδιαφέροντος πλησίον αρχαιολογικού χώρου θα ήταν η εγκατάστασή του σε τέτοια απόσταση, ώστε να μην έχει καν οπτική επαφή ούτε με το μνημείο ούτε με τον αρχαιολογικό χώρο. Η προϋπόθεση όμως αυτή δεν μπορεί να συντρέξει επ' ουδενί σε καταστήματα που λειτουργούν σε χώρο, όχι απλώς πλησίον, αλλά όμορο των ορίων του αρχαιολογικού χώρου.

7. Ο κηρυγμένος αρχαιολογικός χώρος του «Κελλαρίου Όρμου»

Όπως ήδη αναφέρθηκε με απόφαση της Υπουργού Πολιτισμού, η οποία έχει εκδοθεί ήδη από το 1989 κηρύχθηκε και οριοθετήθηκε ως αρχαιολογικός χώρος η θαλάσσια περιοχή του κόλπου Θεσσαλονίκης, προκειμένου να διαφυλαχθεί η ιστορική και αρχαιολογική μορφή του ορμίσκου που ταυτίζεται με το λιμένα «Κελλάριον» των βυζαντινών χρόνων και το υποβρύχιο φράγμα που τον προστατεύει. Ο αρχαιολογικός χώρος, πέραν της θαλάσσιας περιοχής του Κελλαρίου κόλπου, περιλαμβάνει και χερσαίο τμήμα, του οποίου το όριο ταυτίζεται με την γραμμή του παλαιού αιγιαλού.

Πιο συγκεκριμένα, ο Κελλάριος κόλπος περιλαμβάνει την θαλάσσια περιοχή της ανατολικής ακτής του Θερμαϊκού, και εκτείνεται ανατολικά από το Ποσειδώνιο Κολυμβητήριο (Μέγαρο Μουσικής) και φθάνει δυτικά έως το ακρωτήρι Καραμπουρνάκι όπου βρίσκεται το Κυβερνείο (παλατάκι)46. Ο Κελλάριος όρμος είναι η μοναδική φυσική ακτή της Θεσσαλονίκης. Όλος ο όρμος, όπως σήμερα αποτυπώνεται, ταυτίζεται με το βυζαντινό λιμάνι «Κελλάριον», το οποίο οριζόταν από την φυσική ακτή και ένα τεχνητό υποθαλάσσιο φράγμα. Το υποθαλάσσιο αυτό φράγμα, το οποίο είχε κατασκευασθεί κατά τους βυζαντινούς χρόνους για την προστασία των ελλιμενισμένων σκαφών της εποχής, σώζεται σήμερα στο σύνολό του.

......................................................

46 Βλ. ΣτΕ 4649/1998, 3251/2003.

......................................................................

Ωστόσο, ο Κελλάριος όρμος έχει πολύ πιο μακρά ιστορία. Κατά την αρχαιότητα ταυτιζόταν με το σημαντικό λιμάνι της αρχαίας Θέρμης, ίχνη του οποίου εντοπίστηκαν μέσα στην θάλασσα στο σημερινό Κυβερνείο (παλατάκι). Στο λιμάνι της αρχαίας Θέρμης, που κατά τον Ηρόδοτο από αυτήν πήρε την ονομασία ο Θερμαϊκός κόλπος, το 480 π.Χ. συγκεντρώθηκε ο στόλος του Ξέρξη πριν από την κάθοδό του στην νότια Ελλάδα και την ναυμαχία της Σαλαμίνας. Κατά τις ανασκαφές του 1930 ήρθαν στο φως οικιστικά συγκροτήματα με αποθηκευτικούς χώρους καθώς και εργαστήρια κατεργασίας μετάλλων και εργαστήρια κεραμικής, που ανάγονται σε εκείνη την περίοδο. Λείψανα λιμενικών εγκαταστάσεων βρέθηκαν μέσα στην θάλασσα και κάτω από το κυβερνείο, καταδεικνύοντας ότι επρόκειτο για έναν μεγάλο παραθαλάσσιο οικισμό με σημαίνουσα θέση κατά την αρχαϊκή και κλασική περίοδο.

Κατά την βυζαντινή περίοδο τι λιμάνι «Κελλάριον» εκτεινόταν στην περιοχή που σήμερα έχει χαρακτηρισθεί ως αρχαιολογικός χώρος. Όπως ήδη αναφέρθηκε το λιμάνι προστατευόταν από υποθαλάσσιο φράγμα (προκυμαία), το οποίο είχε κατασκευασθεί κατά τους βυζαντινούς χρόνους για το δέσιμο και φόρτωμα πλοίων και για την προστασία των ελλιμενισμένων σκαφών της εποχής. Από την κατασκευή του ως σήμερα το ξεχωριστό αυτό τεχνικό λιμενικό έργο σώζεται σήμερα σχεδόν αλώβητο. Η εν λόγω επιβλητική προκυμαία είναι βυθισμένη σε απόσταση 100 μέτρων από την ακτή. Είναι κτισμένη με κυβόλιθους και έχει συνολικό μήκος δύο (2) χιλιόμετρα και πλάτος δύο (2) μέτρα.

Το λιμάνι «Κελλάριον», λόγω κυρίως της σημαντικής του γεωγραφικής θέσης και της εξαιρετικής τεχνητής φύλαξης του όρμου, αποτέλεσε θέατρο πολύ σημαντικών ιστορικών γεγονότων της βυζαντινής περιόδου, όπως η πολιορκία της Θεσσαλονίκης το 615 μ.Χ. από τους Αβαροσλάβους και η άλωση της Θεσσαλονίκης το 904 μ.Χ. από Σαρακηνούς πειρατές που είχαν καταλάβει το λιμάνι και το χρησιμοποίησαν ως αγκυροβόλιο και ορμητήριο. Ο Κελλάριος όρμος συνέχισε να εμπλέκεται σε σημαντικά ιστορικά γεγονότα και κατά τα νεότερα χρόνια, αποτελώντας είτε τον τόπο εγκατάστασης των συμμαχικών στρατιωτικών δυνάμεων στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, είτε έναν από τους κυριότερους τόπους έλευσης και εγκατάστασης των προσφύγων στην Θεσσαλονίκη μετά την μικρασιατική καταστροφή.

Πηγή: ΑΠΕ -ΜΠΕ