Τι αποκαλύπτει η επιστήμη για τη συμπεριφορά των εφήβων

Η ζωή με έναν έφηβο στο σπίτι συχνά δεν είναι διόλου εύκολη. 

Καβγάδες για το τηλέφωνο που δεν κλείνει ποτέ, ξενύχτια μπροστά στην τηλεόραση ή το τάμπλετ, ένα συνεχές αίσθημα πως ό,τι πεις απ’ το ένα αυτί μπαίνει και απ’ το άλλο βγαίνει. Τι συμβαίνει;

Τις απαντήσεις έχει αρχίσει να δίνει η επιστήμη και ίσως δεν είναι αυτές ακριβώς που θα περιμέναμε. Να μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές:

Γιατί δεν κάνουν μπάνιο; Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο του Ααρχους στη Δανία ανακάλυψαν ότι οι έφηβοι δεν αγνοούν το «άρωμα» που αναδίδουν έπειτα από μια δυο ημέρες απλυσιάς αλλά απλούστατα δεν το μυρίζουν. 

Η σχετική μελέτη, που δημοσιεύθηκε στην επιθεώρηση «Chemical Senses», έδειξε ότι ο ένας στους επτά δεν αναγνωρίζει τη μυρωδιά του ιδρώτα.

Γιατί μυρίζει ο ιδρώτας τους; Η αιτία είναι συνδυασμός της υπερπαραγωγής του λόγω ανάπτυξης και αυξημένης φυσικής δραστηριότητας με τα βακτήρια που ζουν στο δέρμα και ορισμένες ορμόνες που εκκρίνει το δέρμα τους, σύμφωνα με την παιδίατρο δρα Αννα Παρδάλη, επιμελήτρια στο νοσοκομείο Ιασώ Παίδων.

Γιατί κάνουν συνέχεια ζημιές; Το εφηβικό σώμα αναπτύσσεται με ραγδαίο ρυθμό, φθάνει τα 9 εκατοστά τον χρόνο στα αγόρια και τα 8 στα κορίτσια. 

Επιπλέον, η ανάπτυξη γίνεται από έξω προς τα μέσα: πρώτα αναπτύσσονται οι άκρες χείρες και οι άκροι πόδες, μετά τα οστά της κνήμης, των μηρών και των βραχιόνων και ύστερα το υπόλοιπο σώμα. 

Ο εγκέφαλός τους, όμως, δεν μπορεί να παρακολουθήσει τις τόσο απότομες και περίεργες αλλαγές και μέχρι να προσαρμοστεί οι έφηβοι είναι αδέξιοι και με έλλειψη συντονισμού των κινήσεων, υποστηρίζουν επιστήμονες από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Βιρτζίνια. 

«Στα κορίτσια η απότομη ανάπτυξη αρχίζει στα 10 έτη, κορυφώνεται στα 12 και επανέρχεται σε βραδύτερο ρυθμό στα 13, ενώ στα αγόρια όλα αυτά συμβαίνουν 2-3 χρόνια αργότερα», λέει η δρ Παρδάλη.

Γιατί είναι ριψοκίνδυνοι; Υπαίτιος είναι ο εγκέφαλός τους, ο οποίος δεν είναι ακόμα πλήρως σχηματισμένος και έτσι δεν αντιλαμβάνεται τους κινδύνους από τις μεγάλες ταχύτητες, τις κοπάνες στο σχολείο, το κάπνισμα, το ποτό, τη χρήση ουσιών κ.λπ. 

Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι ο εγκέφαλος αναπτύσσεται πλήρως γύρω στην ηλικία των 24-25 ετών (στα κορίτσια λίγο νωρίτερα).

Γιατί ξενυχτάνε; Το βιολογικό τους ρολόι είναι προγραμματισμένο για ύπνο πιο αργά το βράδυ απ’ ό,τι στην παιδική ηλικία, σύμφωνα με πολλές μελέτες. Την φυσική αυτή τάση επιτείνει η τεχνολογία και η ενασχόληση με τα ψηφιακά μέσα τη νύχτα. 

Ωστόσο το ξενύχτι έχει συνέπειες (ελλιπής ύπνος, αυξημένη τάση για ατυχήματα, κακές επιδόσεις στα μαθήματα κ.λπ.), γι’ αυτό και τα ψηφιακά μέσα δεν πρέπει να βρίσκονται στο δωμάτιο του εφήβου.

Γιατί σκέφτονται μόνο τον εαυτό τους; Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ και το Νοσοκομείο Ψυχικής Υγείας McLean στη Μασαχουσέτη ανακάλυψαν ότι οι έφηβοι δυσκολεύονται να αναγνωρίσουν τα συναισθήματα των άλλων. 

Και αυτό διότι ο εγκέφαλός τους ενεργοποιεί το κέντρο των ενστικτωδών αντιδράσεων (την αμυγδαλή) όταν κρίνουν την έκφραση ενός προσώπου, ενώ οι ενήλικοι βασίζονται στο κέντρο της λογικής σκέψης και του προγραμματισμού (τον μετωπιαίο φλοιό).

Γιατί είναι επιρρεπείς στους εθισμούς; Μελέτες έχουν δείξει πως όταν ο έφηβος ασχολείται με πράγματα που τον ευχαριστούν (π.χ. φαγητό, ηλεκτρονικά παιχνίδια) ενεργοποιούνται απευθείας και εντονότερα τα κέντρα επιβράβευσης του εγκεφάλου απ’ ό,τι στους ενηλίκους με συνέπεια να παρακινούνται να επαναλάβουν τη συμπεριφορά.

Ρόλο παίζει επίσης το οξυμμένο στρες που έχουν και το οποίο μετριάζουν οι εθιστικές συμπεριφορές και ουσίες, κατά την δρα Παρδάλη.

Γιατί είναι ανυπάκουοι; Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ μελέτησαν τους εγκεφάλους 32 εφήβων και διαπίστωσαν πως όταν τους μάλωνε η μητέρα τους ενεργοποιούνταν τα τμήματα του εγκεφάλου που επεξεργάζονται τα αρνητικά συναισθήματα, αλλά απενεργοποιούνταν εντελώς οι περιοχές που ελέγχουν το συναίσθημα και μας επιτρέπουν να δούμε τα πράγματα από την οπτική γωνία του άλλου ατόμου. 

Με άλλα λόγια, όταν τους μαλώνουμε ο εγκέφαλός τους «κλειδώνει» και αρνείται να δεχτεί ό,τι λέμε.