Γιατί είναι επικίνδυνο το κρύο για την υγεία μας

Μολονότι όμως οι άνθρωποι που χάνουν τη ζωή τους από την υπερβολική ζέστη είθισται να γίνονται θέμα στα δελτία ειδήσεων, για όσους πεθαίνουν από το κρύο, ιδίως το κλασικό, συνήθως γίνεται μια απλή αναφορά. 

Ωστόσο μελέτη που διενεργήθηκε σε 13 χώρες και δημοσιεύθηκε το 2015 στην ιατρική επιθεώρηση «The Lancet» έδειξε ότι το κλασικό κρύο είναι υπεύθυνο, έμμεσα ή άμεσα, για 17 φορές περισσότερους θανάτους από ό,τι η ζέστη και ο καύσωνας.

Η μελέτη βασίστηκε στην ανάλυση περισσότερων από 74 εκατ. θανάτους και υπολόγισε τη χειμερινή και τη θερινή θνησιμότητα στην Αυστραλία, στη Βραζιλία, στον Καναδά, στην Κίνα, στην Ιταλία, στην Ιαπωνία, στη Νότια Κορέα, στην Ισπανία, στη Σουηδία, στην Ταϊβάν, στην Ταϊλάνδη, στη Βρετανία και στις ΗΠΑ.

Οπως έδειξε, οι ακραίες θερμοκρασίες του χειμώνα και του καλοκαιριού ευθύνονται για λιγότερο από το 1% (το ακριβές ποσοστό είναι 0,86%) της ολικής θνησιμότητας. 

Αντιθέτως, οι λιγότερο ακραίες θερμοκρασίες προκαλούν πολύ περισσότερους θανάτους, με την περιβαλλοντική θερμοκρασία να διαδραματίζει άμεσο ή έμμεσο ρόλο στο συνολικώς 7,71% των θανάτων. 

Η συντριπτική πλειονότητα των σχετιζομένων με τη θερμοκρασία θανάτων (7,29%) καταγράφεται τον χειμώνα και μόνο το 0,42% το καλοκαίρι, γράφει η εφημερίδα «New York Times».

Αργή επίδραση

Γιατί όμως το κλασικό χειμερινό κρύο είναι τόσο επικίνδυνο αλλά και τόσο υποτιμημένο; Η πρώτη πιθανή εξήγηση κρύβεται στην ύπουλη φύση του: σε αντίθεση με τον καύσωνα που επιφέρει γρήγορα τον θάνατο, η θανατηφόρος δράση του κρύου είναι πιο αργή και η αύξηση στους θανάτους εξαιτίας του παρατηρείται σε διάστημα τριών ή τεσσάρων εβδομάδων έπειτα από μια ψυχρή εισβολή.

Επιπλέον, η συντριπτική πλειονότητα των θανάτων δεν οφείλεται στην υποθερμία ή σε ατυχήματα όπως τα τροχαία και οι πτώσεις στα χιόνια αλλά στους μεγαλύτερους εχθρούς μας, δηλαδή στην καρδιοπάθεια, στα εγκεφαλικά επεισόδια και στα αναπνευστικά προβλήματα (συμπεριλαμβανομένης της γρίπης και της πνευμονίας), που είναι ιδιαιτέρως συχνά και πιο βαριά στους ηλικιωμένους.

Μάλιστα, όσοι ζουν σε χώρες με σχετικώς ήπιο χειμώνα, κινδυνεύουν περισσότερο από το κρύο σε σύγκριση με όσους ζουν σε χώρες όπου είναι συνηθισμένο να πέφτει το θερμόμετρο πολλούς βαθμούς κάτω από το μηδέν.

Στη σχετικά κρύα Σουηδία, λ.χ., υπολογίστηκε ότι το κρύο ευθύνεται για το 3,9% των θανάτων, ενώ στη σαφώς πιο ζεστή Αυστραλία για το 6,5%. Γιατί; Πιθανώς διότι τα σπίτια στη Σουηδία και οι κάτοικοί της είναι καλύτερα προετοιμασμένοι και προσαρμοσμένοι για να αντιμετωπίσουν το κρύο.

Οπως έγραψε προσφάτως σε ένα μπλογκ ο δρ Αντριαν Μπάρνετ, αναπληρωτής καθηγητής Δημοσίας Υγείας στο Πανεπιστήμιο Τεχνολογίας του Κουίνσλαντ, «οι θερμοκρασίες μέσα στα ξύλινα σπίτια του Κουίνσλαντ το χειμώνα συχνά είναι κάτω από 18 βαθμούς Κελσίου», ενώ «τα σπίτια στη Σουηδία βρίσκονται σταθερά στους 23 βαθμούς Κελσίου, με όλες τις καιρικές συνθήκες».

Θρόμβοι και ιώσεις

Πώς μπορεί, όμως, το κρύο να κοστίσει τη ζωή; Περίπου οι μισοί σχετιζόμενοι με το κρύο θάνατοι οφείλονται σε θρόμβους αίματος που προκαλούν εμφράγματα και εγκεφαλικά, σύμφωνα με παλαιότερη έρευνα του Πανεπιστημίου του Λονδίνου η οποία είχε δημοσιευθεί προ ετών στην επιθεώρηση Southern Medical Journal.

Όπως είχαν τότε γράψει οι ερευνητές, το αίμα συμπυκνώνεται όταν εκτίθεται στο κρύο, διότι μειώνεται η ροή αίματος στο δέρμα για να διατηρηθεί σταθερή η σωματική θερμοκρασία. 

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να συσσωρεύεται το αίμα στα κεντρικά τμήματα του σώματος. Για να αντιμετωπίσει, όμως, αυτό τον αυξημένο όγκο, ο οργανισμός απομακρύνει νερό και άλατα από το αίμα και το προωθεί στους χώρους μεταξύ των ιστών, με συνέπεια να απομένουν «αυξημένα επίπεδα ερυθρών αιμοσφαιρίων, λευκών αιμοσφαιρίων, αιμοπεταλίων και ινωδογόνου» - με άλλα λόγια, πιο πηχτό αίμα που είναι πιο εύκολο να θρομβώσει.

Επιπλέον, η έκθεση στο κρύο αυξάνει και την αρτηριακή πίεση, που αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για έμφραγμα και εγκεφαλικό.

Εξίσου επικίνδυνη είναι η παραμονή σε χώρους με κλειστά παράθυρα και ο ελλιπής αερισμός διότι διευκολύνουν τη μετάδοση της γρίπης, άλλων ιώσεων και των βακτηρίων της πνευμονίας που απειλούν τις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού.

Πολλοί θάνατοι, τέλος, οφείλονται σε κλασικά χειμερινά ατυχήματα, όπως οι πτώσεις στα ολισθηρά πεζοδρόμια, τα τροχαία λόγω πάγου, οι καρδιακοί θάνατοι μεσηλίκων και ηλικιωμένων που βγαίνουν να φτυαρίσουν το χιόνι, οι εισπνοές επικίνδυνων αερίων (π.χ. μονοξείδιο του άνθρακα) από τα μέσα θερμάνσεως στα κλειδαμπαρωμένα σπίτια κ.λπ.