Γιατί χάθηκε η «πρέφα» και η «δηλωτή»;

από **domer** 3/2/2014, 3:56 pm

Η χαρτοπαιξία του καφενείου ως άτυπος δείκτης κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης *.

Ο Κώστας Σμυρνής (Πράκτορας) (1952-2009), ένας διανοούμενος με βαρύ ίσκιο, πριν 15 χρόνια, είχε γράψει στην τότε «Ελευθεροτυπία» ένα έξοχο άρθρο με τίτλο «Γιατί χάθηκε το χασίσι στα Σαβάλια». Ο τελευταίος, αποδεχόμενος τη λογική Μπροντέλ (δεν ξέρω αν είχε διαβάσει το πόνημα του, παρότι γαλλομαθής) αποπειράθηκε να αναγνώσει τις κοινωνικές και οικονομικές αλλαγές (παγκοσμιοποίηση, Ευρωπαϊκή Ένωση κ.λπ.) που επιτελούντο στην ελληνική κοινωνία από τη δεκαετία του ’80, ψηλαφώντας τις αλλαγές που παρατηρούσε στην ιδιαίτερη πατρίδα του, στο ειδικό κοινό των χρηστών ουσιών. Κατέληγε ότι η αλλαγή χρήσης από το χασίς στην κοκαΐνη συνιστούσε προφανώς μια επικίνδυνη εξέλιξη που είχε όμως και πολιτισμικά χαρακτηριστικά, εξίσου επικίνδυνα.

Μέρες που είναι και γεμάτος παραστάσεις από το καφενείο του δικού μου χωριού, των Καλαβρύτων, σκέφθηκα ότι παρόμοια συμπεράσματα μπορεί να εκμαιευθούν αν παρακολουθήσει κανείς τις διαχρονικές αλλαγές που παρατηρούνται στις προτιμήσεις των χαρτοπαικτών, όσον αφορά τον τύπο του παιχνιδιού. Αναφέρομαι πάντα στη χαρτοπαιξία του καφενείου, γιατί αυτή συνιστά ένα άτυπο δείκτη κοινωνικής και οικονομικής κατάστασης.

Ο δρόμος προς το... χαρακίρι

Διαχρονικά, τα παραδοσιακά χαρτοπαικτικά παιχvίδια της ελληνικής κοινωνίας ήταν κυρίως τα τεχνικά «πρέφα», «δηλωτή» και «ξερή». Ταυτόχρονα, όμως, νέες εκδοχές και προκλήσεις παρουσιάζονταν. Τις δύσκολες δεκαετίες του ’60 και του ’70 κυριαρχούσε το «κουμ-καν». Θυμίζω ότι το παιχvίδι γινόταν με τράπουλες του Κρατικού Μονοπωλίου. Το Κρατικό Μονοπώλιο ήταν ένα «Στουρνάριο» εφεύρημα της εποχής για αποπληρωμή των πρώτων δανείων του ελληνικού κράτους. Εύκολο παιχvίδι, με κοσμοπολίτικο αέρα, με δυνατότητα να παιχθεί είτε με πολλά, είτε με λίγα χρήματα και κυρίως από περιστασιακούς και/ή μόνιμους χαρτοπαίκτες. Παράλληλα, η «πόκα» ήταν παρούσα, ειδικά τις χρονιάρες μέρες, παρά το γεγονός ότι ήταν (και είναι) απαγορευμένη ως κατεξοχήν τυχερό παιχvίδι. Πρόκληση για το ρίσκο της παρανομίας ήταν και το γερό μερίδιο του καφετζή από τα δώρα των παικτών (βιδάνιο).

Η όποια ανάπτυξη άρχισε τη δεκαετία του ’80 είχε ως αποτέλεσμα αξιοπρόσεκτες αλλαγές. Το «κουμ-καν» μετετράπη σε «Θανάση». Κάποιες αλλαγές στους τεχνικούς κανόνες μετέτρεψαν το αθώο «κουμ-καν» σε ένα παιχvίδι που ήταν χαρακίρι πραγματικό. Ιλιγγιώδη ποσά για μικρομεσαίους άλλαξαν χέρια και δραματικές ιστορίες γέμιζαν τη καθημερινότητα. Την ίδια εποχή εμφανίστηκαν το «στούκι» και δειλά η «πιρίμπα». Το «στούκι» ήταν μια παραλλαγή του αθώου και χριστουγεννιάτικου «31» με τη διαφορά ότι το όριο, για τον χαμένο, ήταν το νούμερο 21. Αυτή η αλλαγή το έκανε να είναι και αυτό ένα παιχvίδι πραγματικό χαρακίρι. Η «πιρίμπα» εμφανίσθηκε περισσότερο σε τραπέζια κοσμικών κύκλων και λιγότερο έως καθόλου στους καφενόβιους που την σνόμπαραν επιδεικτικά. Παράλληλα, βέβαια, η «πόκα» διατηρούσε το δικό της μερίδιο στην πίτα. Θυμίζω την περιβάλλουσα κοινωνικοοικονομική ατμόσφαιρα της εποχής με τα Κοινοτικά Πλαίσια Στήριξης, τις αγροτικές επιδοτήσεις, το Χρηματιστήριο κ.λπ.

Παράπλευρη απώλεια

Η ατμόσφαιρα αυτή διατηρήθηκε έως τα μέσα της δεκαετίας του 2000. Από τότε, και βεβαίως από το 2009 που άρχισε η κρίση, τα πράγματα άλλαξαν για τους ανά την Ελλάδα καφενόβιους χαρτοπαίχτες. Σταδιακά, αλλά σταθερά, ο «Θανάσης» και το «στούκι» εξαφανίσθηκαν. Η «πόκα» μειώθηκε δραματικά έως εξαφάνισης. Η καφενειακά περιφρονημένη και ντελικάτη «πιρίμπα» άρχισε να αναπτύσσεται ραγδαία και να εξαπλώνεται παντού. Τα Χριστούγεωνα του 2013 όλο το καφενείο έπαιζε μόνο «πιρίμπα»! Η εξήγηση είναι απλή. Το κόστος για κάθε παίκτη, ακόμα και για πολλές ώρες παιχνιδιού, είναι το πολύ 1 ευρώ. Το γεγονός αυτό έχει μια θετική και μια αρνητική πλευρά: Η θετική πλευρά είναι ότι στο παιχvίδι αυτό, το πάθος της χαρτοπαιξίας εκτονώνεται στη δόξα για την τέχνη του νικητή και όχι στην οικονομική παράμετρο του κέρδους. Η αρνητική πλευρά είναι ότι η «πιρίμπα» εξοβέλισε σημαντικά τα παραδοσιακά ελληνικά τεχνικά παιχvίδια, όπως την «ξερή», τη «δηλωτή» και την «πρέφα» που και αυτά είχαν ως κίνητρο τη δόξα κυρίως και όχι το χρήμα. Προκύπτει, λοιπόν, και εδώ μια πολιτισμική αλλαγή του πυρήνα της ελληνικής κοινωνίας. Μπορούμε να την χαρακτηρίσουμε παράπλευρη απώλεια της πολιτικής, οικονομικής και κοινωνικής κρίσης των ημερών μας.

Συμπερασματικά, λοιπόν, αγαπητοί σύντροφοι, όσο στα ελληνικά καφενεία οι χαρτοπαίκτες παίζουν «πιρίμπα», να είμαστε σίγουροι ότι η κρίση και η ύφεση είναι παρούσα. Εάν εμφανισθεί πάλι ο «Θανάσης», τότε να ξέρουμε ότι η ανάπτυξη είναι προ των πυλών. Τώρα εάν αυτή η ανάπτυξη θα είναι «Στουρνάριου» ή «Δραγασάκιου» τύπου, αυτό είναι μια άλλη ιστορία. Ελπίζω ότι του χρόνου τα Χριστούγεωνα θα μπορώ να σας τη διηγηθώ.

ΠηΓη tvxs.gr * Ο Κώστας Β. Μάρκου είναι γιατρός ενδοκρινολόγος και διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Πάτρας