34χρονος Έλληνας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης: «Στο εξωτερικό αν αξίζεις προχωράς…»

από **LEFTERIS** 30/3/2013, 2:06 pm

Ξεκίνησε «με δυο παπούτσια πάνινα...»!
Το ταξίδι απ' τον Αρχάγγελο της Ρόδου ως την Τουλούζη της Γαλλίας, την κόκκινη πόλη - γιατί είναι κόκκινα τα τούβλα που είναι φτιαγμένα τα κτήρια - είχε χαρές, απογοητεύσεις, είχε νίκες και εκατομμύρια ώρες δουλειάς!

Ο Στέργος Αφαντενός, στα 34 του χρόνια, κατάφερε αυτό που λιγοστοί Έλληνες πέτυχαν: να διαπρέψει στον κόσμο της επιστήμης και της γνώσης και να πάρει έδρα τακτικού καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης στην έδρα της Πληροφορικής με ειδικότερο αντικείμενο την τεχνητή νοημοσύνη!

Δεν θέλει να λέει ότι «κατάφερε…», ότι «πέτυχε…», γιατί αισθάνεται ότι έχει πολλά να δώσει ακόμη. Μπορεί να του λείπει η γενέθλια πόλη του, αλλά η ζωή του είναι πια αλλού. Σε μια οργανωμένη χώρα που οι αξίες αναγνωρίζονται και που όσοι παλεύουν, πετυχαίνουν….

Πότε ξεκίνησε το ενδιαφέρον σας για τους μηχανισμούς της σκέψης; Ποια ήταν η πρώτη σας επαφή μ΄ αυτή την επιστήμη;

Πρωτοετής φοιτητής στην ΑΣΟΕE, όταν διάβασα το βιβλίο “Codel, Escher, Bach: an Eternal Colden Braid” του Douglas Hofstadter, καθηγητή Γνωσιακής Επιστήμης και Επιστήμης Υπολογιστών. Το βιβλίο αυτό με εισήγαγε στη μαγεία της τεχνητής νοημοσύνης. Το όραμα του καθηγητή που κέρδισε το βραβείο Πούλιτζερ και πολλά ακόμα ήταν να κάνουμε τις μηχανές να σκέφτονται κι αν είναι δυνατόν να έχουν αισθήματα κάποια στιγμή, νοημοσύνη. Στην ουσία μέσα απ΄ αυτό το βιβλίο αντιλήφθηκα και ο ίδιος, τί είναι νοημοσύνη. Με επηρέασε. Μερικά χρόνια αργότερα γνώρισα τον συγγραφέα όταν έστειλα ένα e-mail κι εκείνος ανταποκρίθηκε. Τον συνάντησα τον Ιούλιο του 2008 στο Παρίσι και είχα μαζί του μια πολύ χρήσιμη και εποικοδομητική, για εμένα, συζήτηση. Του πήγα όλα του τα βιβλία και μου τα υπέγραψε.

Πώς συνεχίσατε;
Μετά το πρώτο βιβλίο άρχισα να διαβάζω πολύ γύρω από την τεχνητή νοημοσύνη και τη φιλοσοφία του πνεύματος. Άρχισα επίσης να διαβάζω πολύ βιολογία, ενώ παράλληλα είχα μια φυσιολογική φοιτητική ζωή.

Η υποτροφία πότε ήρθε;
Έμαθα ότι στον «Δημόκριτο» θα δοθεί μία υποτροφία για διδακτορικό χωρίς να έχει προηγηθεί το master. Σκέφτηκα ότι ακόμη κι αν δεν έχω πιθανότητες, αφού είναι μία η θέση, μπορώ να τη διεκδικήσω. Πήρα την υποτροφία μετά από γραπτό διαγωνισμό και προσωπική συνέντευξη. Επιτέλους θα μπορούσα να ασχοληθώ με την… περιέργειά μου, να συμβάλω στην έρευνα και στη συνέχεια να παράγω ως ενεργό μέλος στην ακαδημαϊκή κοινότητα. Στο «Δημόκριτο» ήμουν έξι χρόνια. Τον έκτο χρόνο τελείωσα το διδακτορικό από τη Γαλλία, όπου βρισκόμουν ήδη.

Γιατί φύγατε από την Ελλάδα;
Αυτό που με πλήγωνε, πραγματικά, ήταν η έλλειψη σεβασμού στον άνθρωπο και στην προκειμένη περίπτωση στον φοιτητή. Τα εκατομμύρια ώρες της δικής του δουλειάς οικειοποιούντο άλλοι. Δυστυχώς αυτά συμβαίνουν στην Ελλάδα. Για τους καθηγητές σημασία έχει πως θα «βγουν» τα ερευνητικά τους προγράμματα κι όχι να καθοδηγήσουν τον φοιτητή, ώστε να ολοκληρωθεί ο χρόνος της υποτροφίας στα τέσσερα χρόνια. Έτσι μαζί με τη σύζυγό μου σήμερα, τη Μαρί Σεσίλια, φύγαμε στη Γαλλία. Θα μπορούσα να πήγαινα και σε μια άλλη χώρα, αλλά σίγουρα δεν θα έμενα στην Ελλάδα. Πριν καν ολοκληρώσω το διδακτορικό και λόγω των δημοσιεύσεων που είχα μου έγινε η πρόταση από το Πανεπιστήμιο της Μασσαλίας σε συνεργασία με τον Ερευνητικό Οργανισμό CNRS να συμμετάσχω σε ένα ερευνητικό πρόγραμμα. Τη δέχτηκα και τον Ιανουάριο του 2007 ξεκίνησε η ερευνητική μου καριέρα.

Πώς πήρατε την έδρα στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης;
Στο πλαίσιο του μεταδιδακτορικού, ένα πράγμα που είναι σημαντικό για έναν ερευνητή στο εξωτερικό, είναι η κινητικότητα. Η συνεργασία με άλλα ερευνητικά κέντρα σε άλλες πόλεις, Μασσαλία, Ναντ, και τώρα στο τελευταίο στάδιο στην Τουλούζη όπου πήρα την έδρα στο Πανεπιστήμιο ως τακτικός καθηγητής. Έγινε ένας διαγωνισμός με υποψήφιους από αρκετές χώρες, κυρίως γαλλόφωνους αλλά και αγγλόφωνους. Πήρα την πρώτη θέση στο Πανεπιστήμιο της Τουλούζης και τη δεύτερη στο πανεπιστήμιο της Μασσαλίας. Κράτησα τη θέση της Τουλούζης στην «επεξεργασία φυσικής γλώσσας, αναπαράσταση γνώσης και μηχανική μάθηση» Όλα αυτά είναι κλάδοι της τεχνητής νοημοσύνης...

Πήρατε τη θέση… τόσο απλά;
Στο εξωτερικό αν αξίζεις προχωράς και στην ουσία μέσα από το μεταδιδακτορικό χτίζεις την καριέρα σου. Κι όταν λέμε στην επιστήμη «καριέρα» εννοούμε την εκτίμηση που τρέφει για εσένα η ερευνητική κοινότητα.

Δεν είναι και τα χρήματα;
Φυσικά, αλλά αν ήθελα πολλά χρήματα θα πήγαινα στην Αμερική. Δεν τα απαξιώνω, αλλά ο ευρωπαϊκός τρόπος ζωής και κυρίως ο νότος της Γαλλίας μου ταιριάζει καλύτερα.

Πώς λοιπόν μπορούν να γίνουν οι μηχανές λίγο πιο… έξυπνες;
Αν μιμηθούν πνευματικές ικανότητες του ανθρώπου. Θα σας δώσω ένα απλό παράδειγμα. Έχουμε πολλά κείμενα που περιγράφουν ένα γεγονός στο internet, στις εφημερίδες κ.λπ. Πολύς κόσμος θα ήθελε να διαβάσει μόνο μια περίληψη. Το να γίνει αυτόματα η περίληψη αυτή σου διευκολύνει τη ζωή. Θέλουμε να κάνουμε το μηχάνημα να έχει τις πνευματικές ικανότητες ενός ανθρώπου.

Τα καταφέρνετε;
Δεν είναι δυνατό να καταλάβουν οι μηχανές όλες τις παραμέτρους, τους υπαινιγμούς ή τους συνειρμούς των λέξεων κάτι που αυτόματα μπορεί να κάνει το ανθρώπινο μυαλό. Η «λύση» μετά την εισαγωγή του internet στη ζωή μας ήταν να χρησιμοποιούμε στατιστικές μεθόδους.

Ποιός είναι έξυπνος άνθρωπος;

Η εξυπνάδα, για εμένα, είναι συνυφασμένη με την ικανότητα που έχει ο άνθρωπος ή ένα ζώο όπως ο χιμπατζής για παράδειγμα, να βρίσκει ομοιότητες ή αναλογίες μεταξύ καταστάσεων όπου φαινομενικά ή εκ πρώτης όψεως μπορεί να είναι τελείως διαφορετικές. Θα σας δώσω ένα απλοϊκό παράδειγμα: η πιστωτική μας κάρτα είναι απόλυτα συνυφασμένη με το χρήμα. Μια πιστωτική κάρτα όμως δεν μπορεί να χρησιμοποιηθεί και ως μαχαίρι για να αλείψεις βούτυρο πάνω στο ψωμί; Η δυνατότητα λοιπόν του ανθρώπου να βλέπει τις πολλαπλές χρήσεις του ίδιου ακριβώς αντικειμένου ή μιας κατάστασης, για εμένα είναι η εξυπνάδα.

Το συναίσθημα τί ρόλο παίζει;
Στο συναίσθημα δεν έχουμε μόνο τους νευρώνες που δουλεύουν, αλλά και τις ορμόνες που επηρεάζουν κατόπιν τη λειτουργία των νευρώνων.

Τα αισθήματα είναι ανεξάρτητα από τη λογική;
Δεν είναι ανεξάρτητα είναι αλληλένδετα. Για να το εξηγήσω απλά θα σας πω ότι υπάρχουν άνθρωποι που έχουν κάποια παθολογία, μετά από ένα εγκεφαλικό ίσως. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν αισθήματα και το αποτέλεσμα είναι ότι δεν μπορούν να πάρουν καμία απόφαση ούτε καν για το τί θα φορέσουν. Η έλλειψη συναισθημάτων οδηγεί σε ένα τέλμα, στην αδράνεια. Για να πάρεις μια απόφαση πρέπει να αισθανθείς ότι κάτι σε ελκύει λίγο περισσότερο από κάτι άλλο. Συνεπώς για εμένα η λογική, η σκέψη και το συναίσθημα είναι άμεσα συνδεδεμένα.

Μετά την έδρα στη Γαλλία ποιος είναι ο επόμενος στόχος σας;
Το να κατευθύνω άλλους ερευνητές. Προς το παρόν κατευθύνω τους διδακτορικούς μου φοιτητές.

Η επιτυχία είναι κάτι άλλο από την ευτυχία;
Περίπου είναι το ίδιο. Αν είσαι ευτυχισμένος στη ζωή σου συνεπάγεται ότι είσαι και πετυχημένος. Οι προσωπικοί σου στόχοι επιτυγχάνονται ή όχι. Γι' αυτό και για εμάς, τους ερευνητές η επιτυχία είναι ένα βήμα μπροστά, την κυνηγάμε συνέχεια. Υπάρχει το αίσθημα του ανικανοποίητου, γιατί ψάχνοντας διαπιστώνεις πόσα δεν γνωρίζεις.

Ισχύει πράγματι ότι οι άνθρωποι χρησιμοποιούμε μόνο το 10% του μυαλού μας;
Όχι, το χρησιμοποιούμε όλο.

Σκέφτεστε να επιστρέψετε στην Ελλάδα κάποτε;
Η Ελλάδα δεν είναι οργανωμένη. Η Ρόδος είναι πανέμορφη, η οικογένειά μου βρίσκεται στον Αρχάγγελο και μ΄ αρέσει που έρχομαι διακοπές, αλλά η πορεία μου τώρα πια είναι στη Γαλλία, δυστυχώς. Αν υπήρχαν οι προϋποθέσεις θα έμενα στην Ελλάδα, την πιο όμορφη χώρα της Ευρώπης. Χαίρομαι να μαθαίνω ότι παιδιά από τον Αρχάγγελο κι από τη Ρόδο πηγαίνουν μπροστά στην επιστήμη, ή στη δουλειά τους και είμαι έτοιμος να στηρίξω παιδιά που σε ό,τι αφορά στις σπουδές τους θα χρειασθούν καθοδήγηση.

Εσάς τί σας έσπρωξε στη μάθηση;
Πιστεύω ότι σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι γονείς μου που μου αγόραζαν συνέχεια βιβλία. Τότε, στον Αρχάγγελο και νομίζω και μέχρι σήμερα δεν υπήρχε βιβλιοθήκη, ένα αναγνωστήριο που θα μπορούσε στην ηρεμία του να διαβάσει κανείς. Θυμάμαι τα καλοκαίρια που βαριόμουν πια τις βόλτες και τα μπάνια στα Στεγνά να παίρνω το λεωφορείο το πρωί και να πηγαίνω στη βιβλιοθήκη της Παλιάς Πόλης να διαβάζω με τις ώρες. Διψούσα να μαθαίνω και δεν νομίζω ότι ήμουν η εξαίρεση.

Εσείς τα καταφέρατε όμως.
Δεν μπορώ να πω ότι κατάφερα και τίποτα. Δεν είναι ότι έχω μεγάλα σχέδια αλλά, σας είπα, η ευτυχία είναι ένα βήμα μπροστά. Δεν έχω εκπληρώσει τη δίψα για μάθηση. Έχω πολλά να κάνω, να μάθω, να δώσω πίσω στην ερευνητική κοινότητα.

Πηγή: rodiaki.gr