Υπόθεση Σχοινούσα: Το κουκούλωμα του αιώνα

Ήταν Απρίλιος του 2006 όταν η Ελληνική Αστυνομία σε συνεργασία με διεθνείς διωκτικές αρχές άρχισαν να ξεδοντιάζουν ένα από τα μεγαλύτερα -αν όχι το μεγαλύτερο- κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας σε όλον τον κόσμο.

Πρωταγωνιστές ήταν ο έμπορος τέχνης Ρόμπιν Σάιμς και ο Χρήστος Μιχαηλίδης, σύντροφοι στη ζωή και στη δουλειά, οι οποίοι είχαν αναπτύξει τον μεγαλύτερο «στρατό» εντοπισμού και διακίνησης αρχαίων αντικειμένων, με εμπιστευτικές αγοραπωλησίες σε πάμπλουτους συλλέκτες, ανεξέλεγκτες δημοπρασίες σε γνωστούς οίκους του εξωτερικού και συναλλαγές εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ. Ένα κύκλωμα που περιελάμβανε σκαπανείς που έψαχναν σε χωράφια για αρχαία αντικείμενα, επιχειρηματίες που λειτουργούσαν ως «σύνδεσμοι» στο λαθρεμπόριο, νομιμοφανείς αρχαιοπώλες και κυρίως τους υπευθύνους μεγάλων γνωστών μουσείων σε όλον τον κόσμο.

(Σάιμς και Μιχαηλίδης)

H αντίστροφη μέτρηση για τον εντοπισμό των μελών της ομάδας είχε ξεκινήσει μετά την έφοδο της ΕΛ.ΑΣ. σε ακίνητα της εφοπλιστικής οικογένειας Παπαδημητρίου (η Δέσποινα Παπαδημητρίου είναι αδερφή του Χρ. Μιχαηλίδη) στη Σχοινούσα και στο Ψυχικό, την οποία ακολούθησε η ανακάλυψη εκατοντάδων αρχαίων αντικειμένων.

Η υπόθεση προκάλεσε σάλο και η είδηση έκανε τον γύρο του κόσμου, αφενός λόγω του όγκου και της τεράστιας αξίας των αρχαιοτήτων που βρέθηκαν στα δύο ακίνητα της οικογένειας Παπαδημητρίου και αφετέρου γιατί αδελφός της Δέσποινας Παπαδημητρίου ήταν, όπως προαναφέρθηκε, ο έμπορος τέχνης και αρχαιολογικών θησαυρών Χρήστος Μιχαηλίδης (σκοτώθηκε σε περίεργο δυστύχημα στην Ιταλία το 1999), ο οποίος μαζί με τον Ρόμπιν Σάιμς είχαν συνδεθεί με το σκάνδαλο του Μουσείου Γκετί.

(Η αδερφή του Χρ. Μιχαηλίδη, Δέσποινα Παπαδημητρίου)

Στην υπόθεση του Μουσείου Γκετί είχε εμπλακεί και η πρώην έφορος του μουσείου, Μάριον Τρου, η οποία κατηγορήθηκε ότι λειτουργούσε ως κλεπταποδόχος προϊόντων λαθρανασκαφής ή κλοπής. Μάλιστα διαρκούσης της δίκης της Μάριον Τρου, είχε ταξιδέψει στην Ιταλία ο εισαγγελέας Ιωάννης Διώτης, ο οποίος τον Νοέμβριο του 2005, πριν αποκαλυφθεί η υπόθεση της Σχοινούσας, είχε παραλάβει φωτογραφίες αρχαίων αντικειμένων, τα οποία εκτίθεντο σε διάφορα μουσεία ανά τον κόσμο και θεωρούντο προϊόντα λαθρανασκαφής ή κλοπής.

Η έρευνα των Αρχών οδήγησε σε κακουργηματικές διώξεις κατά μελών της οικογένειας Παπαδημητρίου.
Επτά μήνες μετά την αποκάλυψη του θησαυρού που έκρυβε η βίλα της Σχοινούσας και το σπίτι της οικογένειας Παπαδημητρίου στο Ψυχικό, η εισαγγελέας Πρωτοδικών Ελένη Ράικου άσκησε ποινική δίωξη κατά της Δέσποινας Παπαδημητρίου και κατά των παιδιών της Αλέξανδρου, Αγγελικής και Δημητρίου για υπεξαίρεση μνημείου ιδιαίτερα μεγάλης αξίας κατ' επάγγελμα και κατά συνήθεια και για αποδοχή και διάθεση μνημείων ιδιαίτερα μεγάλης αξίας κατ' επάγγελμα και κατά συνήθεια. Η υπόθεση ανατέθηκε σε τακτικό ανακριτή ο οποίος στο πλαίσιο της ανάκρισης κάλεσε τους κατηγορούμενους προς απολογία.

Και κάπου εδώ η υπόθεση... χάνεται. Σήμερα, περίπου 12 χρόνια μετά την αποκάλυψη του κυκλώματος και την άσκηση ποινικών διώξεων, η δίκη δεν έχει γίνει ούτε καν στον πρώτο βαθμό!

Ο κουμπάρος

Η κωλυσιεργία αυτή μόνο τυχαία δεν μπορεί να χαρακτηριστεί, ειδικά αν ανατρέξει κανείς στους ισχυρούς δεσμούς της εν λόγω οικογένειας με αυτή του εφοπλιστή Βαγγέλη Μαρινάκη και την ισχυρή φιλία μεταξύ του εφοπλιστή Δημήτρη Παπαδημητρίου και του γιου του Βαγγέλη Μαρινάκη ο οποίος και τον πάντρεψε.

Την τελευταία περίοδο μάλιστα ο Δημήτρης Παπαδημητρίου είχε στη διάθεσή του όλο το νομικό επιτελείο του Βαγγέλη Μαρινάκη το οποίο διαχειρίστηκε την υπόθεση καταφέρνοντας να την κρατήσει εκτός ακροατηρίου για τόσο μεγάλο -σκανδαλώδες- χρονικό διάστημα. Η δίκη έχει προσδιορισθεί να γίνει την ερχόμενη Τετάρτη. Πάνω στην έδρα θα καθίσουν η Παναγούλη Κωνσταντίνα (πρόεδρος), οι εφέτες Πρίφτη Αναστασία και Λιμουρά Χριστίνα καθώς και η εισαγγελέας Μαυροπούλου Ειρήνη. Ακόμα δεν γνωρίζουμε αν τελικά η δίκη θα διεξαχθεί ή εάν θα υπάρξει, ως είθισται, και νέα αναβολή.

Τα ευρήματα

Όπως προκύπτει πάντως από τη δικογραφία, στα ακίνητα της οικογένειας Παπαδημητρίου σε Σχοινούσα και Ψυχικό εντοπίστηκαν 152 αντικείμενα, με την αξία των εκτιμηθέντων να ανέρχεται σε τουλάχιστον 982.000 ευρώ.

Ενδεικτικά αναφέρεται ότι στη δικογραφία που έχει σχηματιστεί αναφέρονται κορινθιακά κιονόκρανα αξίας 25.000 ευρώ το κάθε ένα, μαρμάρινη προτομή του 1ου π.Χ. αιώνα αξίας 35.000 ευρώ, έτερη μαρμάρινη προτομή του 1ου αιώνα μ.Χ. αξίας 90.000 ευρώ, δύο φύλλα βημόθυρου (οι πόρτες της Ωραίας Πύλης) τέλη 7ου αρχές 8ου αιώνα μ.Χ. που απεικονίζουν τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου και η αξία τους ανέρχεται στα 50.000 ευρώ, καθώς και μαρμάρινη προτομή του 50-120 μ.Χ. αξίας 40.000 ευρώ.



Η γνωριμία

Ο Ρόμπιν Σάιμς και ο Χρήστος Μιχαηλίδης γνωρίστηκαν το 1967, στην γκαλερί του Σάιμς στην Jermyn Street του Λονδίνου. Ο Μιχαηλίδης καταγόταν από την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου και σπούδαζε εκείνη την περίοδο Ιστορία της Τέχνης στο Λονδίνο. Ο Μιχαηλίδης ήταν για τον Σάιμς ο «δραστήριος, ωραίος Ελληνας», γλωσσομαθής, με ικανότητα στην προσέγγιση ανθρώπων που γνωρίζουν από αρχαιότητες και τηρούν τις αρχές της εμπιστευτικότητας. Υστερα από μια υπερκερδοφόρα πώληση χιλιάδων νομισμάτων της Αρχαίας Αιγύπτου, οι Σάιμς και Μιχαηλίδης άρχισαν να αποκτούν μεγάλη φήμη στον χώρο των συλλεκτών.

Όπως γράφει το «Βήμα», ένας από τους πιο στενούς «συνεργάτες» του διδύμου, κύριος «κόμβος» στο δίκτυο απόκτησης αρχαίων αντικειμένων, ήταν ο Ιταλός έμπορος Νίνο Σαβόκα που είχε έδρα στο Μπολτσάνο και στο Μόναχο. H επίσημα «καταγεγραμμένη» σχέση του Σαβόκα με τον Σάιμς ήταν η αγοραπωλησία μιας αρχαίας κεφαλής, μάλλον του θεού Απόλλωνα, που αποκαλύφθηκε το 1995, από τον 58χρονο Ιταλό Πέτρο Κασάντα σε λαθρανασκαφή κοντά στον αρχαιολογικό χώρο των λουτρών του Ρωμαίου αυτοκράτορα Κλαύδιου.

Ο Σαβόκα πέθανε το 1998, σε ηλικία 48 ετών, στη διάρκεια μιας επιδρομής στο κατάστημά του από Ιταλούς καραμπινιέρους που συνεργάστηκαν με τη γερμανική αστυνομία. Στην κατοχή του βρέθηκαν παραστατικά για το διεθνές παρεμπόριο αρχαιοτήτων και ανάμεσα σε αυτά η συναλλαγή του αγάλματος του Απόλλωνα, με τον Σάιμς. Κατόπιν τούτου, λίγο αργότερα οι Σάιμς - Μιχαηλίδης αναγκάστηκαν να παραδώσουν το άγαλμα στις ιταλικές αρχές...



Ο Σαβόκα θεωρούνταν ένας από τους βασικούς παραλήπτες αρχαίων αντικειμένων που προέρχονται από λαθρανασκαφές και κλοπές στην Ελλάδα. Μάλιστα ήταν αυτός που φερόταν ως ο δέκτης των εκατοντάδων αρχαίων αντικειμένων που προέρχονταν από λαθρανασκαφές και βρέθηκαν σε έφοδο της Αστυνομίας, τον Σεπτέμβριο του 1993, στο ξενοδοχείο «Ελληνικό» στη Γλυφάδα. Μια υπόθεση στην οποία είχε αναμειχθεί και το όνομα του τότε υπαρχηγού της Ελληνικής Αστυνομίας Μιχάλη Νηστικάκη, ο οποίος αθωώθηκε στη δίκη που ακολούθησε. Με τους αστυνομικούς να θεωρούν ότι τελικοί παραλήπτες και χειριστές ορισμένων από αυτά τα αρχαία ήταν, μέσω Σαβόκα, ο Σάιμς και ο Μιχαηλίδης.

Προμηθευτής των Σάιμς - Μιχαηλίδη ήταν και ο Τζιάκομο Μέντιτσι που συνελήφθη το 1997 ύστερα από συνεργασία των ιταλικών και ελβετικών αρχών. Βρέθηκαν στη Γενεύη τέσσερις αποθήκες ιδιοκτησίας του με 10.000 αρχαία αντικείμενα, κυρίως από την Ιταλία, συνολικής αξίας 40 εκατ. ευρώ. Ο Μέντιτσι είχε τρεις εταιρείες μέσω των οποίων προωθούσε τέτοιου είδους «κομμάτια» στον οίκο Sotheby's. Μία από αυτές, η Xoilan Trader Inc., διαπιστώθηκε από την περαιτέρω έρευνα ότι την είχε από κοινού με τους Σάιμς και Μιχαηλίδη.

Οι Σάιμς και Μιχαηλίδης έρχονταν συχνά στην Ελλάδα και διέμεναν σε κεντρικό ξενοδοχείο της Αθήνας

όπου συναντούσαν πολλούς συνεργάτες τους. Μέσω ενός πρώην συμμαθητή του Μιχαηλίδη, αγόρασαν μεγάλη έκταση στη Σχοινούσα και έχτισαν εκεί την εξοχική κατοικία τους, όπου άρχισαν να διαμένουν από τις αρχές της δεκαετίας του '90.

H αρχή του τέλους για αυτό το παγκόσμιο κύκλωμα αρχαιοκαπηλίας γράφτηκε στις 5 Ιουλίου 1999, όταν σκοτώθηκε πέφτοντας στα σκαλιά ενός πύργου ο Χρήστος Μιχαηλίδης. Ένα δυστύχημα που έφερε το πρόωρο, απρόοπτο τέλος και το οποίο αιφνιδίασε τον Ρόμπιν Σάιμς. Δεν υπήρχε διαθήκη, δεν υπήρχε καμία πρόβλεψη για οικονομική διευθέτηση.

H αδελφή του Χρήστου Μιχαηλίδη, Δέσποινα, που είχε παντρευτεί τον εφοπλιστή Νίκο Παπαδημητρίου, άρχισε να απαιτεί το «μερίδιό» του της κοινής περιουσίας τους που περιελάμβανε περίπου 15.000 αρχαία αντικείμενα αξίας εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ που είχαν μεταφερθεί σε 33 διαφορετικές αποθήκες στην Αγγλία, στην Ελβετία, στη Γερμανία, στις ΗΠΑ και αλλού. H δίκη πραγματοποιήθηκε τον Μάιο του 2001. H πλευρά Παπαδημητρίου κέρδισε μεγάλο τμήμα της περιουσίας Σάιμς - Μιχαηλίδη, καθώς και το σπίτι των δύο αρχαιοπωλών στη Σχοινούσα, όπου είχαν ήδη μεταφερθεί δεκάδες αρχαία αντικείμενα.

H νίκη της οικογένειας Παπαδημητρίου ήταν «πύρρειος». Οι διεθνείς διωκτικές αρχές άρχισαν να «διαβάζουν» τα έγγραφα της αντιδικίας Σάιμς - Παπαδημητρίου και να ανακαλύπτουν ένα τεράστιο δίκτυο διακίνησης αρχαιοτήτων.


Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ