FT: H ωμή αλήθεια για την τραγωδία στη Μεσόγειο

Όταν δώδεκα άνθρωποι δολοφονήθηκαν από τρομοκράτες στην επίθεση στο Charlie Hebdo στο Παρίσι νωρίτερα το 2015, περισσότεροι από δύο εκατομμύρια συγκεντρώθηκαν στους δρόμους της Γαλλίας για να εκφράσουν την συμπόνια τους και να διαμαρτυρηθούν.

Είναι εξαιρετικά απίθανο να υπάρξει ανάλογη έκφραση δημόσιας συγκίνησης ως απάντηση στους θανάτους εκατοντάδων μεταναστών που πνίγηκαν στην Μεσόγειο την Κυριακή, ενώ προσπαθούσαν να περάσουν στην Ευρώπη, γράφει στους σημερινούς Financial Times ο Gideon Rahman.

Και σημειώνει: «Ωστόσο, το μέγεθος της τραγωδίας και η προβολή των ανθρώπινων ιστοριών πίσω από τα νούμερα μπορεί τελικά να αναγκάσουν τους Ευρωπαίους πολιτικούς να αντιμετωπίσουν ένα πρόβλημα που έχουν επιλέξει να αγνοούν τα τελευταία χρόνια.

Οι υπουργοί Εξωτερικών της Ε.Ε. συζήτησαν χθες το ζήτημα στις Βρυξέλλες και εισάκουσαν τις ιταλικές εκκλήσεις για μια έκταση σύνοδο κορυφής των ηγετών της Ε.Ε. Αλλά η ανάληψη δράσεων δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη.

Ο λόγος είναι πως όλες οι πιθανές επιλογές με τις οποίες είναι αντιμέτωποι οι ηγέτες της Ε.Ε. παραμένουν μη ελκυστικές, κάνοντας τους πολιτικούς διστακτικούς να εμπλακούν ενεργά με το πρόβλημα. Οι βασικές επιλογές είναι οι εξής:

1)Αύξηση των περιπόλων και εντοπισμό περισσότερων μεταναστών

Η φυσική ανθρώπινη αντίδραση είναι πως οι τραγωδίες αυτές δεν μπορούν να γίνουν ανεκτές και πρέπει να σταματήσουν. Η ιταλική απόφαση, μετά από πίεση της Ε.Ε., να περιορίσει τις επιχειρήσεις διάσωσης έχει οδηγήσει σε περισσότερους θανάτους στην θάλασσα.

Αναμφίβολα θα ασκηθεί μεγάλη πίεση για να ακυρωθεί αυτή η απόφαση. Αλλά ακόμα και τώρα δεν είμαι βέβαιος πως η ΕΕ θα το κάνει.

Το ανθρωπιστικό επιχείρημα που έχει διατυπώσει η Καθολική Εκκλησία και άλλοι είναι πως αποτελεί ηθικό καθήκον της Ευρώπης να προστατέψει τους ευάλωτους και ότι μια πλούσια ήπειρος μπορεί να απορροφήσει τους μετανάστες που προσπαθούν να διασχίσουν την θάλασσα. Την περασμένη χρονιά, για παράδειγμα, περίπου 219.000 μετανάστες επιχείρησαν να το κατορθώσουν, όταν ο πληθυσμός της Ευρώπης αγγίζει τα 500 εκατομμύρια.

Μέχρι τώρα, οι ηγέτες της ΕΕ φοβούνται πως η εντατικοποίηση των περιπόλων θα οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των ανθρώπων που είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουν το πέρασμα στην απέναντι πλευρά της Μεσογείου. Γνωρίζουν επίσης ότι η μετανάστευση – νόμιμη και παράνομη – έχει θρέψει την άνοδο των λαϊκιστικών ξενοφοβικών κομμάτων σε όλη την Ευρώπη.

Η Σουηδία, σε πλήρη ευθυγράμμιση με την φιλελεύθερη παράδοση της, έχει δεχτεί εξαιρετικά μεγάλο αριθμό μεταναστών. Αλλά ως άμεση αντίδραση, ένα ξενοφοβικό κόμμα με νεοναζιστικές καταβολές – οι Σουηδοί Δημοκράτες – κέρδισε περίπου το 13% των ψήφων στις περσινές βουλευτικές εκλογές. Το Εθνικό Μέτωπο βρέθηκε πέρυσι στην πρώτη θέση στις ευρωεκλογές στην Γαλλία. Η βρετανική κυβέρνηση έχει μπει στην προεκλογική μάχη τρομαγμένη από το UKIP του Φάρατζ, που κάνει καμπάνια κατά των μεταναστών. Αυτό τον μήνα, στη Γερμανία σημειώθηκαν επιθέσεις σε κέντρα αιτούντων ασύλου. Ανάλογα προβλήματα και λαϊκιστικά κόμματα ξεπετάγονται σε όλη την Ευρώπη.

Δεν πρόκειται για ένα αποκλειστικά ευρωπαϊκό φαινόμενο. Στην Αυστραλία, ο πρωθυπουργός Τόνι Άμποτ, υποσχέθηκε να «σταματήσει τα καράβια» παράνομων μεταναστών που προσπαθούν να περάσουν στην χώρα. Η στάση της Αυστραλίας γίνεται σταθερά πιο σκληρή με τα χρόνια. Την περασμένη εβδομάδα ακούστηκαν επίσης και καταδίκες για τις φονικές επιθέσεις που έγιναν σε ορισμένους από τους εκατομμύρια παράνομους μετανάστες στην Νότια Αφρική, οι οποίοι έχουν μπει στην χώρα από την υπόλοιπη Αφρική. Οι κυβερνήσεις των ΗΠΑ – μεταξύ των οποίων και αυτή του Μπαράκ Ομπάμα – υποσχέθηκαν όλες πως θα αυξήσουν την ασφάλεια των συνόρων με το Μεξικό.

Υπάρχουν παραδείγματα πιο γενναιόδωρων μεταναστευτικών πολιτικών. Η Ιορδανία, το Λίβανο και η Τουρκία έχουν υποδεχτεί εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες από τον πόλεμο στη Συρία. Αλλά μόνο ελάχιστοι από αυτούς έλαβαν άδεια να μετακινηθούν στην Ευρώπη.

2)Κατανομή των βαρών στην Ευρώπη

Οι ευρωπαϊκές χώρες επέδειξαν διαφορετικά επίπεδα γενναιοδωρίας στις ροές των απελπισμένων μεταναστών από την Συρία. Οι Γερμανοί και οι Σουηδοί δέχτηκαν χιλιάδες. Οι Βρετανοί μόνο μερικές εκατοντάδες, μέσω επίσημων προγραμμάτων.

Τώρα θα υπάρξουν εκκλήσεις για μεγαλύτερη κατανομή των βαρών και για μια πιο δίκαιη διανομή των μεταναστών στην Ε.Ε., με την συμμετοχή και των 27 κρατών. Ωστόσο, ακόμα και σε αυτό η συμφωνία δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη. Οι λόγοι είναι πολλοί.

Πρώτον, δεδομένου ότι οι πολιτικοί δεν γνωρίζουν τον ακριβή αριθμό των μεταναστών δεν μπορούν να ξέρουν σε τι μπορεί να αντιστοιχεί μια συμφωνία για ένα «δίκαιο μερίδιο».

Δεύτερον, εντός της ΕΕ οι άνθρωποι μετακινούνται ελεύθερα. Οπότε ακόμα και αν οι μετανάστες εγκατασταθούν αρχικά στην Βουλγαρία ή την Πολωνία, δεν υπάρχει τίποτα που να τους εμποδίζει να πάρουν το πρώτο λεωφορείο και να μετακινηθούν στην Γερμανία ή την Γαλλία. Η είσοδος στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι κάπως πιο δύσκολη, δεδομένου πως η Βρετανία έχει διατηρήσει τους συνοριακούς ελέγχους. Αλλά οι χιλιάδες των επίδοξων μεταναστών που έχουν συγκεντρωθεί στα γαλλικά λιμάνια δείχνουν πως πολλοί είναι διατεθειμένοι να ρισκάρουν ένα τελευταία ριψοκίνδυνο πέρασμα.

3) Σταθεροποίηση της Λιβύης

Η κατάρρευση του συστήματος διακυβέρνησης στην Λιβύης – που ακολούθησε την εκθρόνιση του καθεστώτος Καντάφι από τις δυνάμεις των χωρών του ΝΑΤΟ – μετέτρεψε την χώρα στην ιδανική βάση για τους δουλεμπόρους. Η ιταλική κυβέρνηση έχει συζητήσει μια πιθανή στρατιωτική παρέμβαση στην Λιβύη, ενδεχομένως για να ελέγξει τα λιμάνια και να διαταράξει τα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων.

Ωστόσο, η κατάληξη των τελευταίων παρεμβάσεων της Δύσης στην Μέση Ανατολή κάνουν τις κυβερνήσεις εξαιρετικά απρόθυμες να εξετάσουν την επιλογή αυτή. Γνωρίζουν ότι η Λιβύη έχει γίνει η βάση όχι μόνο για τους δουλεμπόρους, αλλά και για βάρβαρους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους. Αν στρατιώτες δυτικών κρατών εισέβαλαν στην Λιβύη για να σταθεροποιήσουν την κατάσταση, πιθανότατα θα κατέληγαν πολύ σύντομα νεκροί ή όμηροι.

Υπάρχει επίσης η συνειδητοποίηση ότι η Λιβύη αποτελεί απλά την κορυφή του παγόβουνου. Οι περισσότεροι μετανάστες που διασχίζουν την Μεσόγειο έρχονται από πολύ πιο μακριά, από χώρες όπως η Ερυθραία, η Νιγηρία, το Σουδάν και ακόμα και η ανατολική Ασία, καθώς και από χώρες ριμαγμένες από τον πόλεμο όπως η Συρία ή η Υεμένη. Το κλείσιμο της εξόδου από την Λιβύη θα έφερνε αποτελέσματα μόνο για λίγο. Αμέσως μετά θα μετατόπιζε το πρόβλημα κάπου αλλού».