Η παγκόσμια ‘αρχιτεκτονική’ του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού και η χρηματιστική ‘ιδεολογία’

Τα κράτη, στις ημέρες μας, χειραγωγούνται από τις αγορές χρήματος και τα δημόσια χρέη να αυξομειώνονται, ακολουθώντας τις εκτιμήσεις και γνωμοδοτήσεις των ιδιωτικών οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης.

Η υπάρχουσα κατάσταση, είναι αποτέλεσμα των μονεταριστικών ‘μεταρρυθμίσεων’ των  τριών τελευταίων δεκαετιών. Το 1981-84, επί πρώτης προεδρικής θητείας του Ρόναλντ Ρήγκαν στις ΗΠΑ, η επίσημη έκδοση νέου χρήματος μειώθηκε ή σταμάτησε, αλλά το έλλειμμα του αμερικανικού δημοσίου δεκαπλασιάσθηκε μέσω δανεισμού και χρηματοδότησης από το εξωτερικό. Το κράτος δεν άσκησε το κυριαρχικό προνόμιο της έκδοσης χρήματος και διαχείρισής του, μέσω χρηματοδότησης των κρατικών δαπανών με δάνεια από την κεντρική τράπεζα (FED), και επέλεξε να είναι απλός εκδότης δανειακών τίτλων στις διεθνείς χρηματιστικές αγορές, όπως μια ιδιωτική εταιρία. Τα ίδια συνέβησαν και στη Βρετανία, μετά την ανάληψη της πρωθυπουργία από την Μάργκαρετ Θάτσερ.

Στην ΕΕ με τη συνθήκη του Μάαστριχτ (1992) και το Σύμφωνο Σταθερότητας (1998), τα κράτη-μέλη της ευρωζώνης αρνήθηκαν την άσκηση του κυριαρχικού δικαιώματός τους για χρηματοδότηση από τις κεντρικές τράπεζές τους, χωρίς ταυτόχρονη μεταβίβαση του δικαιώματος χρηματοδότησης στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ).

Παράλληλα η ΕΚΤ, με βάση τη συμφωνία ίδρυσής της, δεν μπορούσε να χορηγήσει προκαταβολές διευκόλυνσης της ρευστότητας των κρατών-μελών, σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης ή εξαιρετικά αρνητικής οικονομικής συγκυρίας. Ο μόνος επιτρεπόμενος τρόπος δανεισμού των κρατών-μελών, ήταν η προσφυγή για δανεισμό στις χρηματιστικές αγορές, εντός του επιτρεπόμενου ορίου από τις Συνθήκες ύψους μέχρι 3% του ΑΕΠ. Οι μονεταριστικές αυτές ‘μεταρρυθμίσεις’, μετέτρεψαν τις χώρες σε έρμαια της κερδοσκοπίας των χρηματιστικών αγορών και των ιδιωτικών οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης, χωρίς τη δυνατότητα εθνικού ή διεθνούς ελέγχου.

Οι τράπεζες, παρότι προτιμούν ισοσκελισμένα δημοσιονομικά και κρατική φερεγγυότητα, λειτουργούσαν με αποθεματικά κεφάλαια <1% της αξίας των καλυπτόμενων κινδύνων. Οι επιτραπείσες υπερβάσεις με τις διεθνείς συμφωνίες Βασιλεία Ι και Βασιλεία ΙΙ, παραβίαζαν κατάφωρα τον ‘λόγο Κουκ’ που όριζε ελάχιστο όριο εποπτικών κεφαλαίων 8% τουλάχιστο των αναληφθεισών δεσμεύσεων.

Το όριο του 1% άλλαξε τον Σεπτέμβριο 2010 με τη νέα συμφωνία Βασιλεία ΙΙΙ, που το ορίζει στο ύψος του 4,5%, με επιπλέον υποχρέωση των τραπεζών για διατήρηση κεφαλαιακών αποθεματικών ύψους 2,5%, ώστε το σύνολο των δεσμεύσεων να είναι 7%.
Αν και το νέο όριο είναι μικρότερο του 8%, η πλήρης εφαρμογή των νέων ορίων θα πραγματοποιηθεί προοδευτικά έως το 2019. Ένα λογικό  ποσοστό ελαχίστου ορίου ιδίων κεφαλαίων των τραπεζών, είναι μεταξύ 20% και 30% των αναλαμβανόμενων υποχρεώσεων, για να διασφαλίζεται η σταθεροποίηση λειτουργίας του τραπεζικού συστήματος συγκριτικά με τους συστημικούς κινδύνους που δημιουργούνται από το ίδιο, αν και παραμένει το πιο προστατευμένο και επιδοτούμενο με χρήμα των φορολογούμενων.
Αν και οι τραπεζικοί κίνδυνοι ασφαλίζονται με χρήμα των φορολογούμενων, η κερδοφορία του τομέα ανέρχεται περισσότερο αγνοώντας τις προσφερόμενες ασφάλειες. Η κερδοσκοπία του τραπεζικού τομέα δεν είναι εξωγενής και τυχαία, αλλά ενδογενής προερχόμενη από την προσφερόμενη υψηλή προστασία που την ενθαρρύνει